پرورش امید در کودکان

پرورش امید در کودکان و القای اهداف بر اساس میل طبیعی و ذاتی آن‌ها به دانستن اینکه در دنیای بیرون چه خبر است، شکل می‌گیرد.

از آنجایی که کودکان در زندگی با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌شوند، بنابراین یادگیری اینکه چگونه اهداف مورد نظرشان را تعیین کنند، امری ضروری است.

به طور طبیعی در روزهای اول دوران نوزادی آن‌ها بایستی منابع غذا و آسایش را شناسایی کنند. افزون بر آن با آشکار شدن دوران کودکی، مهارت اساسی دیگری که برای کودک ضروری و همسان با نیازهای قبلی می‌باشد، این است که اهدافی را که برای وی احتمالاً رضایت و رشد و بالندگی ایجاد می‌کنند، شناسایی کند.

 اگر شما والدین نوزادی هستید که کمتر از یک سال سن دارد، وقتی فرزندتان روی اشیا و موضوعات اطرافش تمرکز می‌کند، به وی توجه کنید.

رفتار توجه کردن به اطراف، یک بخش اساسی و اولیه در فرایند ادراک می‌باشد. به طور خاص چیزهایی که به خوبی موجب جلب‌توجه می‌شود شامل این موارد هستند: تلفن‌های همراه، جعبه‌های پخش موسیقی و حیوانات اسباب‌بازی که با ماده‌ای نرم پر شده‌اند (به ترتیب برای تقویت قوه دیدن، شنیدن و لمس کردن).

این اشیاء را نزدیک تخت کودک قرار دهید، در این صورت کودک می‌تواند آن‌ها را احساس و درک کند. با دقت کودکتان را تماشا کنید، در این صورت درخواهید یافت که چه زمانی او به دنبال یکی از این اشیای جالب می‌گردد و آن را جست‌وجو می‌کند.

در طول چنین اتفاقاتی کودک شما در حال شکل‌دهی اهداف ابتدایی و اولیه می‌باشد. در پاسخ به اشارات کودک و تمایلش برای جابه‌جا کردن تلفن همراه با کوک کردن جعبه‌ی موسیقی، شما در حال تقویت فرایند توجه هدفمند هستید.

یکی از نکات در پرورش امید در کودکان این است که لازم است شما برای فرزندانتان وقت بگذارید و برای مثال بایستی آن‌ها را در حالی که روی اشیا و موضوعات اطرافشان تمرکز کرده‌اند، تماشا کنید.

محیط اطراف کودکتان را سرشار از محرک‌های مختلف کنید. برای اینکه این کار را انجام دهید، چیزی که مفید است، اینکه خودتان را تشویق کنید تا اشیا و موضوعات دوست‌داشتنی و موردعلاقه‌ی کودک را در محیط وی فراهم آورید.

توجه کنید که نوزاد شما به اشیای جدید و بدیعی که به دنیای وی معرفی می‌شود، پاسخ خواهد داد. چه جوان باشیم و چه سالخورده فرقی نمی‌کند، همه‌ی ما مقدار مشخصی از محرکات و برانگیختگی‌ها را دوست داریم.

البته دقت داشته باشید که کودک را با تعداد خیلی زیادی از محرک‌های جدید آشنا نکنید چون در این صورت احتمالاً وی دچار آشفتگی خواهد شد.

بایدها در پرورش امید در کودکان

• به کودکتان کمک کنید در محیط پیرامون، موضوعات موردعلاقه‌اش را تعیین و نام‌گذاری کند.
• به فرزندتان آموزش دهید از کلمات برای مشخص کردن دقیق آنچه می‌خواهد استفاده کند.
• با دقت به فرزندتان گوش دهید، این کار باعث می‌شود که بدانید کودکتان دقیقاً چه می‌خواهد.
• اطمینان یابید که کودکتان چندین هدف جذاب را برای خودش تعیین کرده، پیش از اینکه روی یکی از آن‌ها متمرکز شود فرزندتان را راهنمایی کنید تا اهدافش را بر اساس عملکردهای قبلی‌اش، وسعت ببخشد.
• به کودکتان کمک کنید تا اهدافش را با استعدادهایش هماهنگ کند.
• علاقه نشان دهید و درباره‌ی اهداف کودکتان از وی سؤال بپرسید.
• اگر کودک شما اهداف ناسازگار با هم انتخاب کرده است، به وی نشان دهید که چطور این مسئله می‌تواند برایش مشکل‌ساز شود و به او کمک کنید از بین اهداف ناسازگار یکی را انتخاب کند.
• به کودک یادآوری کنید که اهدافش را بر اساس خواسته‌هایش تعیین کند به جای اینکه درصدد این مسئله باشد که دیگران چه چیز می‌خواهند یا چه هدفی دارند.
• هر وقتی که ممکن بود به کودک اجازه دهید درباره‌ی اهداف یا خواسته‌هایش تصمیم‌گیری کند.
• وقتی کودکان برای خود اهدافی تعیین می‌کنند آن‌ها را تشویق کنید.

نبایدها در پرورش امید در کودکان

• سردرگم و آشفته کردن کودک با تعداد زیادی از محرکات محیطی
• پیش‌بینی و تعیین خواسته‌ها و علایق کودک بدون آموزش کلماتی که دلالت بر علایق آن‌ها داشته باشد.
• این فرض که کودک بدون راهنمایی شما می‌تواند یاد بگیرد که چطور اهدافش را تعیین نماید.
• نادیده گرفتن کودک وقتی از شما سؤال می‌پرسد.
• هل دادن کودکان و فشار وارد آوردن به آن‌ها وقتی در حال انتخاب یک هدف هستند.
• تشویق تعیین اهداف مبهم با گفتن جملاتی مانند «فقط بهترین را انجام بده» یا «تلاش خوبی برای آن انجام بده»
• گیج کردن کودک با تعداد زیادی اهداف ممکن و بالقوه.
• پیش‌بینی تصمیم‌های مربوط به هدف کودک.
• هل دادن کودکتان به سمت اهداف بسیار مشکل.
• تشویق کودک به انتخاب اهدافی که بیشتر برای شما هستند تا خواسته‌های خود کودک.

 با فرض اینکه فرزندتان اهدافش را طبق آنچه که در قسمت‌های قبل گفته شد، توسعه داده و تعیین کرده است، در این بخش نظراتی برای افزایش نیروی اراده در تفکر دوران کودکی جهت پرورش امید در کودکان ارائه خواهیم کرد.

کودکان اشتیاقی ذاتی برای اهداف دارند و این وظیفه‌ی ما به عنوان مراقبان کودک است که عزم آن‌ها را آماده کنیم تا اهدافشان را دنبال نمایند.

یک چنین اراده‌ی قوی باعث می‌شود تا ایمان کودکان به نیرویشان برای شروع و ادامه حرکت به سمت اهداف فعال شود.

 با وجود دست‌یابی به روش اصلی برای بالا بردن نیروی اراده‌ی فرزندانمان، اکنون در اینجا به بازبینی و تکرار نکات مهمی در پرورش نیروی اراده کودکان خواهیم پرداخت این نکات در فهرستی در ادامه ذکر شده است:

بایدها در پرورش امید در کودکان

• فرصت‌های مختلف در اختیار کودک قرار دهید تا به این درک برسد که وی عامل وقوع یک اتفاق یا یک عمل بوده است.
• هر زمان و در هر مکانی که کودک عزم و اراده‌ی خود را برای دست‌یابی به آنچه می‌خواهد به کار می‌گیرد وی را تشویق کنید.
• به کودک آموزش دهید تا یک نوار ذهنی مثبت در سر داشته باشد که دائم درباره اینکه وی چطور می‌تواند کارها را انجام دهد، صحبت کند.
• به کودک کمک کنید تا بر نقاط قوت خودش تأکید کند و نقاط ضعفش را کوچک بشمارد و به حداقل برساند.
• تأکید کنید که موانع راه، بخشی طبیعی و عادی از زندگی هستند و باید انتظار آن‌ها را داشته باشیم.
• درباره‌ی موانعی که خودتان در دوران کودکی با آن‌ها مواجه شده‌اید برای کودکتان تعریف کنید و به آن‌ها بگوید که چطور با موفقیت برخی را پشت سر گذاشته‌اید و همچنین در برطرف کردن برخی از آن‌ها با شکست روبه‌رو شده‌اید.
• به آن‌ها بگویید که بایستی به موانع به چشم چالش نگاه کنند به جای اینکه آن را مقدمه‌ی شکست بدانند.
• وقتی کودکتان با موانع جدیدی در سر راهش روبه‌رو می‌شود وی را هدایت کنید تا به خاطر آورد که قبلاً در مواجهه با موانع چطور بر آن‌ها غلبه کرده است.
• به کودک کمک کنید تا به خودش و به مشکلاتش بخندد.
• به کودکتان آموزش دهید که چگونه وقتی به آنچه می‌خواهد، نمی‌رسد صبوری پیشه کند و انتظار بکشد.
• فرزندتان را تشویق کنید تا از مراحل و روند دستیابی به هدف لذت ببرد به جای اینکه تمرکزش را تنها بر دستاورد نهایی قرار دهد.
• توجه کودک را به این مسئله جلب کنید که گاهی خستگی ذهنی امری طبیعی است و زمانی که ما چنین احساسی داریم نیاز است که خود را دوباره شارژ نماییم.
• به کودکتان اجازه دهید که گاهی دست از دنبال کردن هدفش بردارد و قادری به خود استراحت دهد.
• اطمینان یابید که کودکتان ورزش می‌کند و همچنین به‌اندازه‌ی کافی استراحت می‌کند.

نبایدها در پرورش امید در کودکان

• فرض اینکه کودک شما می‌داند که شما چه مواقعی به خاطر تلاش‌های هدفمندش و دستیابی به هدفش، به وی افتخار می‌کنید.
• توجه مستقیم به نقاط ضعف یا شکست کودکتان.
• گفتن این عبارات به کودک «تو نمی‌توانی این کار را انجام دهی» یا «من خودم این کار را انجام خواهم داد».
• اغراق در تعریف کردن داستان‌هایی درباره‌ی دوران کودکی‌تان و غلبه موفقیت‌آمیز بر مشکلات.
• ترک کردن و تنها گذاشتن کودک وقتی با مشکلاتی رویارو می‌شود.
• مسخره کردن کودک یا کم‌اهمیت جلوه دادن احساسات وی.
• مداخله و تلاش برای حل تمامی مشکلات کودکتان.
• نسخه پیچیدن و تعیین اینکه کودک چطور باید درگیر اهدافش شود و به چه روشی برای اهداف خاص و ویژه‌اش انگیزش پیدا کند.
• سپردن فعالیت‌های زیاد به کودک به اندازه‌ای که کودک وقت آزاد برای استراحت نداشته باشد.

مسیرها، ابزاری روانی و ذهنی به سمت تمام خواسته‌ها و علایق شگفت‌انگیز کودک ما می‌باشند. ما می‌توانیم به کودک یاد دهیم که برای پرورش امید در کودکان چطور به اهدافش دست یابد و چگونه مشکلاتش را حل کند، اما این آموزش‌ها کافی نیستند.

برخی تجربه‌ها به عنوان پایه و اساس تربیت در مورد برنامه‌ریزی موفق و حل مسئله ضروری می‌باشند اما نکته‌ی اصلی و کلیدی این است که کودکان به توانمندی‌های خود برای ایجاد نقشه مسیرهای ذهنی و روانی باور داشته باشند.

اگر کودکان باور داشته باشند که می‌توانند مسیرهای کارآمدی به سمت آنچه می‌خواهند، ایجاد کنند، آن‌ها در دستیابی به اهدافشان مزیت و برتری خواهند داشت.

بایدها در پرورش امید در کودکان

• مادام به نوزادان نشان دهید که اتفاقات چطور رخ می‌دهند.
• وسایل و ابزار مختلف مانند (طبل، اسباب‌بازی، لگوهای ساختمان‌سازی و …) را به کار گیرید و زمانی که کودکان در حال بازی با این وسایل هستند، به آن‌ها نشان دهید که چطور آن‌ها علت ایجاد اتفاقات می‌باشند.
• به کودکان نوپا بیاموزید که چرا اتفاقات رخ می‌دهند و در مورد این پیوند و روابط میان اتفاقات با آن‌ها گفت‌وگو کنید.
• به توضیحات و داستان‌های کودک در مورد اینکه چرا یک چیز اتفاق افتاده است گوش دهید.
• هر زمان و هر جایی که ممکن است، مهارت‌های کودک را بر اساس مهارت‌های مربوط به مدرسه، ورزشی و موضوعات اجتماعی شکل دهید.
• کودکتان را راهنمایی کنید تا نمایشنامه‌های ذهنی در مورد زنجیره‌ی فعالیت‌هایی که بایستی در موقعیت‌های خاص انجام دهد، در ذهنش بسازد.
• از داستان‌های کودکان، اشعار و آهنگ‌های ویژه‌ی کودکان استفاده کنید تا به کودکتان بیاموزید پیش‌بینی کند که واژگان و کلمات در ادامه شعر یا داستان چطور در کنار هم قرار می‌گیرند.
• به کودک کمک کنید تا مسیری بلند به سمت یک هدف را به مراحل کوچک‌تر و گام‌های دست‌یافتنی بشکند و تقسیم کند.
• به کودک بیاموزید که خوب است که به شکست‌هایش فکر کند تا راهبردها و راهکارهای ناکارآمد را پیدا کند نه اینکه شکست‌ها را دلیل فقدان استعداد خود بداند.
• با کودکان در مورد برنامه‌ها و نقشه‌هایشان برای رسیدن به اهدافشان گفت‌وگو کنید.

نبایدها در پرورش امید در کودکان

• خسته شدن از اینکه کودک دائم سؤال‌های چرایی می‌پرسد و خودداری از پاسخ‌گویی به آن‌ها.
• گفتن این مسئله به کودک که وی به سرعت کودکان دیگر، قادر به یادگیری مطالب نیست.
• کم جلوه دادن نگرانی کودک در مورد چیزی که یاد نگرفته است با گفتن عباراتی همچون «اوه، کار سختی نیست… تو خوب خواهی شد.»
• تلاش برای اینکه کودکی داشته باشید که در رفتارهایش ساکت و منفعل و بی‌حرکت باشد.
• تمام برنامه‌ریزی‌ها را شما برای کودکتان انجام دهید.
• شک همیشگی نسبت به مسیرهایی که کودک برای دست‌یابی به اهدافش طراحی کرده است.
• به آسانی موافقت کردن با کودکانتان وقتی آن‌ها به این نتیجه می‌رسند که هیچ مسیر ممکنی برای رسیدن به اهدافشان وجود ندارد.
• تشویق کودکتان برای سرزنش کردن دیگر کودکان، وقتی دنبال کردن هدف با شکست و عدم موفقیت همراه می‌شود.

کتاب روان‌شناسی امید؛ نوشته چارلز اسنایدر؛ ترجمه دکتر فرشاد بهاری