گوردون ویلارد آلپورت

گوردن ویلارد آلپورت، یکی از نظریه‌پردازان پیشگام روانشناسی شخصیت بود. او سعی کرد فهرستی از صفاتی را که شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند، مشخص کند. برخلاف نظریه‌های روان تحلیلی و انسان‌گرایی در مورد شخصیت؛ نظریه صفات آلپورت به تفاوت‌های فردی در ویژگی‌هایی که در طول زمان و موقعیت‌های مختلف در یک فرد ثابت‌اند، تأکید دارد. تفاوت دیگر نظریه آلپورت با نظریه‌هایی مثل فروید و یونگ، این است که آلپورت همانند مزلو به‌جای بررسی افراد بیمار، افراد بهنجار را بررسی کرد. رویکردهای بعدی در مورد صفات ازجمله رویکرد کتل، آیزنک و مدل پنج عاملی مک کری و کاستا نیز، تحت تأثیر رویکرد آلپورت، معرفی شدند. درواقع نظریه آلپورت اولین جریان مؤثر درزمینهٔ صفات، شناخته می‌شود.

علاقه آلپورت به صفات فردی سرانجام منجر به شکل‌گیری الگوی شخصیتی بسیار محبوب پنج شخصیت شد. مدل پنج شخصیت بزرگ‌ترین روش مورداستفاده در تحقیق شخصیت است. بدیهی است که گوردون ویلارد آلپورت یکی از تأثیرگذارترین روانشناسان شخصیت است.

نگاهی به دیدگاه‌های آلپورت در مورد شخصیت و رفتار انسان به‌وضوح نشان می‌دهد که؛ دیدگاه گوردن ویلارد آلپورت با دیدگاه فروید بسیار متفاوت است تا حدی که نظریات آن‌ها تقریباً مخالف هم است. تأثیر فروید بر آلپورت آن‌قدر قوی بود که وی به تدوین نظریه‌ای پرداخت که به‌عنوان یکی از اولین تئوری‌های شخصیتی غیر فرویدی شناخته شد.

فروید افراد نابهنجار را موردمطالعه قرار داده و بر ناخودآگاه، تعارض‌های درونی، تجربیات کودکانه و غرایز تأکید کرده است. درحالی‌که آلپورت بر انگیزه‌های آگاهانه، رفتارهای موجود، منحصربه‌فرد بودن افراد و صفات تأکید کرده و بر مطالعه‌ی افراد بهنجار برای درک رفتارهای انسانی تأکید کرده است.

گوردن ویلارد آلپورت با این نظر فروید مخالفت کرد که؛ تجربیات کودکی در تعارض‌های زندگی در بزرگ‌سالی نقش دارد. گوردون آلپورت تأکید کرد که افراد بیشتر از گذشته تحت تأثیر تجربیات حاضر و برنامه‌هایی برای آینده قرار دارند.

ازنظر آلپورت هیچ شباهتی بین افراد بهنجار و نابهنجار وجود ندارد و بنابراین هیچ پایه‌ای برای مقایسه این دو وجود ندارد. وی بر منحصربه‌فرد بودن هر شخصیت تأکید داشت و به قوانینی کلی که بتواند برای همه اعمال شود، باور نداشت. آلپورت در تئوری شخصیت خود، نقش ناخودآگاه را در بزرگ‌سالان بهنجار به حداقل رساند و اظهار داشت که آن‌ها عقلانی و آگاهانه‌تر عمل می‌کنند. گوردون معتقد بود که فقط افراد نابهنجار تحت تأثیر ناخودآگاه قرار دارند.

تفاوت دیگر آن بود که؛ فروید بر غرایز تأکید داشت که به گفته وی نیروی محرک هستند. ازنظر فروید، غرایز منبع محرک در بدن هستند و هدف آن‌ها از بین بردن یا کاهش تحریک از طریق برخی رفتارها است. از طرف دیگر آلپورت بر صفات تأکید می‌کند. گوردون آلپورت صفت را به‌عنوان یک ساختار عصبی روان‌شناختی تعریف کرد.

گوردن ویلارد آلپورت، تأکید زیادی بر عقلانیت و منحصربه‌فرد بودن شخصیت داشت و رویکرد علمی، مکانیکی و طبیعی را رد می‌کرد. از این جهات تفاوت چشمگیری از رویکرد زیگموند فروید داشت. رویکرد آلپورت اولین الگوی شخصیتی غیر فرویدی است.

تعریف شخصیت ازنظر گوردن ویلارد آلپورت:

شخصیت هم جسمانی وهم روانی است؛ هم رفتارهای آشکار و هم رفتار نا آشکار را شامل می‌شود؛ فقط چیز نیست بلکه کاری را انجام می‌دهد. هم ماده است هم‌تغییر، هم فرآورده است هم فرآیند، هم ساختار است هم رشد.

ازنظر گوردن ویلارد آلپورت هسته‌ی اصلی نظریه‌ی شخصیت برخورد آن با انگیزش است. او، برای توضیح انگیزش در بزرگ‌سال بهنجار، مفهوم خودمختاری کارکردی را پیشنهاد کرد، بدین معنا که؛ یک انگیزه ازنظر کارکردی به هیچ تجربه‌ی دوره‌ی کودکی وابسته نیست. انگیزه‌های انسان مستقل از اوضاع‌واحوال اولیه‌ای است که در آن بروز کرده‌اند.

آلپورت اصطلاح نفس را جایگزین اصطلاح خود کرد که آن را به معنای «مقتضی و مناسب» به کار می‌برد. خود آن چیزی است که به هر یک از ما تعلق دارد یا مناسب هر یک از ماست. خود شامل همه‌ی چیزهایی است که یگانه است که ما را از تمامی افراد دیگر متمایز می‌کند و بخش مهم و هشیار شخصیت است.

نفس از کودکی تا نوجوانی در هفت مرحله رشد می‌کند. این مراحل رشد، روانی-جنسی نیستند و تعارض‌های فرویدی را در اطراف نواحی شهوت زا نیز شامل نمی‌شوند، بلکه روابط اجتماعی، به‌ویژه روابط با مادر، در رشد نفس نقش حیاتی دارد.

مطالعه‌ی صفت شخصیت توسط آلپورت که با رساله‌ی دکتری‌اش آغاز شد؛ نخستین تحقیقی بود که تا آن زمان در این زمینه در ایالات‌متحده انجام می‌گرفت. گوردون آلپورت بین صفات که در میان هر تعدادی از مردم مشترک‌اند و گرایش‌های شخصی که صفات یگانه‌ی هر شخص‌اند تمییز قائل شد.

آلپورت سه دسته صفات را موردبررسی قرارداد:

1. صفات اعظم که هوس‌های غالب‌اند و بر همه‌ی جنبه‌های زندگی مسلط‌اند؛
2. صفات مرکزی که زمینه‌های تکرارشونده‌ی رفتاری هستند، مانند پرخاشگری و احساساتی بودن؛
3. صفات ثانوی، یعنی رفتارهایی که همسانی و فراوانی بروز آن‌ها کمتر از صفات دیگر است.

ملاک‌هایی برای شخصیت پخته:

اولین شرط، گسترش خودپنداره است. افراد پخته خودمدار نیستند، بلکه می‌توانند در مشکلات و فعالیت‌هایی درگیر شوند که متمرکز بر خودشان نباشند. آن‌ها به کار، بازی و تفریح، علاقه‌ی ازخودگذشته و ایثارگر دارند. آلپورت این ملاک را با این جمله خلاصه کرد:”هرکسی خود را دوست دارد اما فقط گسترش خود علامت مشخصه‌ی پختگی است.”

دوم اینکه، شخصیت‌های پخته با مرتبط کردن صمیمانه‌ی خود با دیگران مشخص می‌شوند. آن‌ها از قابلیت دوست داشتن دیگران به‌صورت صمیمانه و غمخوار برخوردارند. افراد پخته می‌توانند دیگران را به‌صورت غیر انحصارطلبانه و ایثارگرانه دوست داشته باشند.

ملاک سوم، ایمنی هیجانی یا خودپذیری است. افراد پخته خود را به خاطر آنچه هستند می‌پذیرند و ازآنچه آلپورت متانت هیجانی نامید، برخوردارند. آن‌ها دل‌مشغول رنجش‌های جزئی نمی‌شوند و می‌دانند که ناکامی‌ها و دردسرها بخشی از زندگی هستند.

چهارم اینکه، افرادی که ازلحاظ روانی سالم هستند، از درک واقع‌بینانه‌ی محیط خود برخوردارند. آن‌ها به‌جای خودمدار بودن، مشکل مدار هستند و با دنیا به صورتی که اغلب افراد آن را در نظر می‌گیرند، ارتباط دارند.

پنجمین ملاک، بینش و شوخ‌طبعی است. افراد پخته خود را می‌شناسند و نیازی ندارند که اشتباهات و نقطه‌ضعف‌های خود را به دیگران نسبت دهند. آن‌ها همچنین از شوخ‌طبعی غیر خصمانه برخوردارند که توانایی خندیدن به خودشان به‌جای اتکا بر موضوعات جنسی یا پرخاشگرانه برای خنداندن دیگران را به آن‌ها می‌بخشد.

برخی از کتاب‌های گوردون ویلارد آلپورت به‌قرار زیر است:

1. شخصیت یک تفسیر روان‌شناختی
2. (The Nature of Prejudice (1954
3. (The individual and his religion (1950
4. (Pattern and growth in personality (1961
5. (Personality : a psychological interpretation (1937
6. (Becoming: Basic Considerations for a Psychology of Personality (1955
7. (The Use of Personal Documents in Psychological Science (1942
8. (The nature of personality (1950