تعریف و نشانههای اختلال درد/دخول تناسلی-لگنی
بیماری واژینیسموس Vaginismus عبارت است از انقباض غیرارادی عضلات یکسوم خارجی مهبل که مانع دخول آلت تناسلی مرد و نزدیکی میشود. این واکنش علت عضوی ندارد. در حقیقت واژینیسموس، واکنش رفلکسی شخص مبتلا، به ورود هر جسم خارجی به واژن است.
این مشکل ناشی از انقباض خودبهخود و غیرارادی عضلات کف لگن بوده و اراده فرد در آن نقشی ندارد. این واکنش ممکن است در معاینه زنانه نیز ظاهر شود و مانع ورود اسپکولوم – وسیله معاینه داخلی- به داخل واژن گردد.
اختلال دخول / درد تناسلی – لگنی به چهار بعد علامتی اطلاق میشود که اغلب با هم بروز میکنند:
- مشکل آمیزش
- درد تناسلی – لگنی
- ترس از درد یا دخول تناسلی
- قوام عضلانی کف لگن
ملاکهای تشخیصی
مشکلات پایدار یا عود کننده در یک یا چند مورد از موارد زیر:
- دخول تناسلی در طول آمیزش
- درد قابلتوجه تناسلی یا لگنی در طول آمیزش تناسلی یا تلاش برای دخول
- ترس یا اضطراب قابلتوجه درباره درد تناسلی یا لگنی در شرایط انتظار دخول تناسلی، در خلال دخول تناسلی یا بهعنوان پیامد آن
- تنیدگی یا سفتی عضلات کف لگن در تلاش برای دخول تناسلی
- علائم بالا برای حداقل دوره زمانی تقریبی ۶ ماه دوام داشته باشد
واژینیسم میتواند علل گوناگون داشته باشد از جمله:
- عفونت مهبلی
- عدم لزجی مهبل
- پرده بکارت بسیار ضخیم در دهانه مهبل
- زایمان
- رادیوتراپی به عنوان درمان سرطان دهانه رحم
- فقدان آموزش جنسی
- آموزش جنسی سختگیرانه (این مقاله را بخوانید)
- ترس شدید یا شرم از روابط جنسی
- کثیف انگاشتن روابط جنسی
شیوع اختلال دخول / درد تناسلی – لگنی مشخص نیست. بااینحال تقریباً ۱۵٪ از زنان در آمریکای شمالی درد عودکنندهای را در طول آمیزش گزارش میکنند. به نظر میرسد که مشکلات آمیزش دلیل مراجعهی مکرر به کلینیکهای کژکاری جنسی و بالینگران بالینی است.
به نظر میرسد که همابتلایی میان اختلال دخول / درد تناسلی – لگنی و دیگر مشکلات جنسی شایع باشد. همابتلایی با آشفتگی روابط هم شایع است.
این موضوع جای شگفتی نیست چون در فرهنگهای غربی ناتوانی در آمیزش (بدون درد) با یک شریک مطلوب و اجتناب از فرصتهای جنسی ممکن است عامل مؤثر مشکلاتی ایجاد شود.
از آنجا علائم کف لگن در تشخیص اختلال دخول/درد تناسلی-لگنی دخیل است، احتمال شیوع بالاتر سایر اختلالات مرتبط با کف لگن یا اندامهای تناسلی وجود دارد مانند: کیستهای بین بافتی، یبوست، عفونت واژنی، سندرم روده تحریکپذیر.
دو تمرین مهم: انبساط و انقباض مهبل و استفاده از دیلاتاتور
- تمرین مداوم انبساط و انقباض مهبل: این تمرین (Kegel exercises) معمولاً به زنان حامله تجویز میشود. عضلاتی که باید منقبض کنید، همان عضلاتی هستند که در هنگام ادرار کردن، انقباض آنها باعث قطع ادرار میشود. باید عضلات برای چند ثانیه منقبض و سپس رها یا شل شوند. دفعات اول میتوانید این کار رو در هنگام دفع ادرار انجام بدید تا مطمئن شوید که عضلات درستی رو منقبض میکنید نه سایر عضلات شکمی رو. بعد از اینکه از درست انجام دادن تمرین مطمئن شدید، دیگر آن رو در دستشویی انجام ندهید. این تمرین رو هربار که در طول روز یادتون اومد انجام بدید، هربار – انقباض. این تمرین رو میتونید در هنگام صحبت با تلفن یا تماشای تلویزیون یا هر زمان دیگهای انجام بدید. فراموش نکنید که بعد از هربار انقباض، عضلات را برای چند ثانیه شل کنید. از آنجایی که بیماران با واژینیسموس اغلب درد مایوفاشیال کف لگن و هیپرتونی لواتور آنی هم دارند، اقدامات طب فیزیکی و تکنیکهای شل کردن میوفاشیال و بیوفیدبک سطحی لگن میتواند در شل کردن لواتورآنی مؤثر باشد (توضیح کامل روش تمرینی کگل در قسمت آموزش مسائل جنسی در سربرگ سایت آمده است.)
- استفاده از دیلاتاتور یا اصطلاحاً شمع با سایزهای مختلف و آموزش استفاده از آن توسط روانپزشک حاذق و وارد در این خصوص. درمان انتخابی برای واژینیسموس بهصورت سنتی حساسیتزدایی سیستماتیک نسبت به ترس از نفوذ چیزی در واژن است. در این برخورد بیمار بهتدریج با داخل کردن انگشت به درون واژن توسط خودش شروع میکند و سپس از سایزهای مختلف دیلاتوریا گشادکنندههای واژن استفاده میشود و بهتدریج وسایل با قطر بیشتر داخل واژن میشوند. نتیجه نهایی که شل کردن سفتی واژن در نتیجه کاهش رفلکس محافظتی و انقباض غیراختیاری عضله کف لگن است.
روند درمان واژینیسم یا واژینیسموس با پیچیدگیهای خاص خود روبهرو است. از طرفی، پروسه درمان نیازمند تصحیح باورهای غلطی است که طی سالیان دراز در ناخودآگاه شخص شکل گرفته و از طرف دیگر، شخص میبایست با انجام تمرینات فیزیکی مداوم، با اسپاسم عضلات مبارزه کند. بهترین راه برای پاک کردن باورهای غلط، بالا بردن آگاهی خود درباره مسائل جنسی و پرهیز از خودسانسوری است. یک عامل مهم و بازدارنده درمان، اضطراب است. پیشبینی درد در هنگام نزدیکی منجر به اضطراب میشود، اضطراب حاصلشده نیز، تمرکز و آرامش مورد نیاز برای غلبه بر اسپاسم عضلات را از بین برده و در نتیجه، شخص به دلیل انقباض عضلات، دچار درد و سوزش غیرقابلتحمل میشود. یکی از مواردی که باعث کاهش اضطراب در زمان نزدیکی میشود، تنفس صحیح است که تأثیر چشمگیری بر بازگشتن آرامش به شخص دارد.
حضور روانشناسی توانمند در کنار شخص و حمایت اطرافیان نقش مهمی در درمان ایفا میکند. متاسفانه اکثر متخصصین زنان در ایران، برخورد درستی با این موضوع ندارند، معمولاً برخورد متخصصین زنان با این مسئله اینگونه است که “تحمل کن، اولش یکم درد داره،…”. حالت دیگر این است که پزشک بدون توجه به پایه و اساس مشکل، بیمار را تشویق به عمل جراحی برای برداشتن پرده یا گشاد نمودن مهبل میکند که متأسفانه جلوی اسپاسم عضلات را نمیگیرد و مشکل شخص به قوت خود باقی مِهماند.
مراجعه به روانشناس، بالا بردن آگاهی جنسی، غلبه بر اضطراب و انجام تمرینات زیر میتوانند منجر به درمان کامل شوند.
توصیههای مهم در مورد درمان واژینیسموس
- قبل از مقاربت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه در وان آب داغ بنشینید. حمام گرفتن باعث شل شدگی عضلات و کم شدن درد میشود.
- استفاده از نرمکننده مثل ژل مهبل
- پوزیشن سکس در بهترین حالت این است که زن بر روی مرد باشد و خودش کمکم میزان دخول آلت را تنظیم کند.
دارودرمانی بیماری واژینیسموس
برای درمان بیماری واژینیسموس نیازی به دارو نیست و فقط در بعضی موارد شدید خوابآورهای خفیف یا آرامبخش آن هم تحت نظر پزشک تجویز میشود.
یک روش جدید درمان (بهجز رواندرمانی و فیزیوتراپی که منجر به درمان میشوند)، تزریق بوتاکس است که البته هنوز بهعنوان یک روش صد در صد مفید و بدون تأثیرات جانبی برای واژینیسم ثبت نشده است.
پیشنهاد میکنیم ویدیوی مقاربت دردناک را مشاهده کنید.
سارا زن جوان ۲۷ سالهای بود که به دلیل ناتوانی از انجام مقاربت مراجعه کرده بود. او دورههایی با نامزدش را ذکر میکرد که طی آنها نامزد سارا برای دخول مهبلی تلاش میکرد اما نمیتوانست دخول کند. نامزد سارا کژکاری نعوظی نداشت.
سارا میل جنسی را احساس میکرد و از طریق تحریک دستی یا دهانی میتوانست به ارگاسم برسد. برای حدود یک سال او و نامزدش عشقبازی بدون مقاربت داشتند. با این حال نامزد سارا به نحو فزایندهای در مورد سرخوردگی خود از فقدان مقاربت شکایت داشت. سارا ترس مداومی از دخول و مراجعه به متخصص زنان داشت. هرچند میتوانست در زمان قاعدگی از تامپون استفاده کند. برای سارا تشخیص اختلال دخول / درد تناسلی گذاشته شد.