نظریه احساسات دو عاملی

یکی از اولین نظریه‌های شناختی هیجان؛ نظریه استنلی شاختر و جروم سینگر بود که به‌عنوان نظریه احساسات دو عاملی (two- factor theory of emotion) شناخته می‌شود.

نظریه احساسات دو عاملی بر تعامل بین برانگیختگی جسمی و چگونگی برچسب زدن شناختی آن برانگیختگی متمرکز است. به‌عبارت‌دیگر، به‌سادگی احساس تحریک کافی نیست. ما همچنین باید انگیزه را شناسایی کنیم تا احساسات را احساس کنیم.

مانند نظریه احساسات جیمز لانگ و برخلاف نظریه احساسات کانن برد؛ شاختر و سینگر احساس کردند که تحریک جسمی در احساسات نقش اساسی دارد. بااین‌حال، آن‌ها اظهار داشتند که این برانگیختگی برای طیف گسترده‌ای از احساسات یکسان است. بنابراین تحریک جسمی به‌تنهایی نمی‌تواند مسئولیت پاسخ‌های احساسی را داشته باشد.

در آزمایشی در سال 1962، شاختر و سینگر تئوری خود را به آزمایش گذاشتند. به گروهی متشکل از 184 شرکت‌کننده مرد؛ اپی نفرین (هورمونی که باعث برانگیختگی می‌شود ازجمله افزایش ضربان قلب، لرزیدن و تنفس سریع) تزریق شد.

به همه‌ی شرکت‌کنندگان گفته شد که داروی جدیدی برای آزمایش بینایی به آن‌ها تزریق می‌شود. بااین‌حال، یک گروه از شرکت‌کنندگان از عوارض جانبی احتمالی تزریق مطلع شدند درحالی‌که گروهی دیگر از شرکت‌کنندگان چنین نبودند. سپس شرکت‌کنندگان در یک اتاق با یک شرکت‌کننده دیگر که درواقع یک همکار در آزمایش بود، قرار گرفتند.

گروه‌ها به یکی از دو روش عمل می‌کردند: سرخوشی یا عصبانیت. شرکت‌کنندگانی که از تأثیرات تزریق مطلع نشده بودند، بیشتر از کسانی که به آن‌ها اطلاع داده‌شده احساس خوشبختی و عصبانیت می‌کردند.

کسانی که با همکار سرخوشی بودند؛ بیشتر عوارض این دارو را خوشبختی تفسیر می‌کردند، درحالی‌که افرادی که در معرض همکار خشمگین قرار داشتند احساس خود را به‌عنوان خشم تعبیر می‌کردند.

شاختر و سینگر این فرضیه را مطرح کرده بودند که اگر افراد احساسی را تجربه می‌کنند که هیچ توضیحی در مورد آن ندارند، آن‌ها با استفاده از احساسات خود در حاضر این احساسات را برچسب‌گذاری می‌کنند. نتایج این آزمایش نشان داد که شرکت‌کنندگانی که هیچ توضیحی در مورد احساسات خود ندارند به‌احتمال‌زیاد در معرض تأثیرات عاطفی فرد همکار هستند.

درحالی‌که تحقیقات شاختر و سینگر باعث تحقیقات بیشتر شد، نظریه‌ی آن‌ها نیز مورد انتقاد قرار گرفت. محققان دیگر فقط تا حدی از یافته‌های مطالعه اصلی حمایت کردند و در موارد نتایج متناقضی را نشان داده‌اند.

در همان تکرار توسط مارشال و زیباردو، محققان دریافتند که شرکت‌کنندگان هنگام قرار گرفتن در معرض یک همکار سرخوش بیشتر از زمانی که در معرض یک همکار بی‌طرف قرار بگیرند بیشتر شادی نمی‌کنند.

نتایج حاکی از آن است که برانگیختگی جسمی غیر قابل توضیح، بدون توجه به شرایط محیطی که در معرض آن قرار دارند؛ بیشتر احساس منفی ایجاد می‌کند.

از دیگر انتقادات به نظریه دو عاملی این است که گاهی اوقات احساسات قبل از این‌که به آن‌ها فکر کنیم تجربه می‌شوند. محققان دیگر از پیشنهاد اولیه جیمز-لانگ مبنی بر وجود تفاوت‌های واقعی فیزیولوژیکی بین احساسات حمایت کردند.

نظریه چاقی (1968)

استنلی شاختر در این نظریه به این می‌پردازد که افراد چاق نسبت به محرک‌های بیرونی؛ چه در ارتباط با غذا چه در ارتباط با غیر غذایی، حساس هستند. شاختر دریافت که تعدادی از عوامل منجر به تفاوت در پاسخ بین افراد چاق و افراد عادی می‌شود.

در صورت دست‌یابی آسان به غذا، افراد چاق بیشتر از افراد عادی غذا می‌خورند؛ اما در صورت دست‌یابی سخت به غذا آن‌ها مقدار کمتری نسبت به افراد عادی می‌خورند.

با افزایش مقدار غذای قابل مشاهده توسط فرد عادی مقدار خوردن کاهش میابد ولی در افراد چاق با افزایش غذای قابل مشاهده مقدار غذای مصرف‌شده هم بیشتر می‌شود.

چشیدن نیز باعث تغییر مقدار غذا می‌شود. بااینکه هر دو گروه از افراد مقدار کمتری از غذای بدمزه نسبت به غذای خوش‌مزه خوردند؛ افراد چاق اختلاف بیشتری داشتند. آن‌ها بیش از افراد عادی از غذای خوش‌مزه و از غذای بی‌مزه‌ی کمتری استفاده می‌کنند.

شاختر آزمایش‌های زیادی را انجام داد که نشانه‌های داخلی و خارجی گرسنگی را با افراد چاق آزمایش می‌کرد. یکی از آن‌ها در مورد استرس بود و برای دست‌کاری استرس یک دستگاه شوک دردناک یا غیر دردناک بر روی افراد چاق و افراد غیر چاق انجام شد.

استنلی شاختر بر اساس یافته‌های خود نتیجه گرفت که واکنش‌های فیزیولوژیک وجود دارد که به شما می‌گوید هنگام استرس غذا نخورید. در این مطالعه افراد غیر چاق هنگام استرس کمتر غذا می‌خورند. این مورد با افراد چاقی مقایسه می‌شود که تمایل دارند نسبت به این نشانه‌های داخلی حساسیت کمتری داشته و نسبت به نشانه‌های خارجی مانند تبلیغات مواد غذایی و دوره‌های زمانی اختصاص داده‌شده به غذا خوردن حساسیت بیشتری نشان دهند.

سفارش تولد، برجستگی و تحصیلات عالی (1963)

شاختر هم مثل گاتون علاقه‌مند به تحقیق در مورد ترتیب تولد بود؛ و اعتقاد بر این داشتند که کسانی که برجسته‌تر، مبتکر، سازنده یا نابغه‌تر هستند یا فرزند اول یا تنها فرزند خانواده هستند.

او براساس تحقیقاتش نتیجه گرفت که این داده‌ها تنها بازتابی است زیرا تمام تحقیقات قبلی نمونه‌ای آزمایشی از یک جامعه‌ی دانشگاهی است. شاختر می‌گفت که به دلایل زیادی نمونه‌های دانشگاهی، بیش‌ازحد دارای فرزند‌اول هستند.

تنظیم نیکوتین در افراد سیگاری (1977)

استنلی شاختر به همراه چند نفر دیگر، خواص اعتیادآور نیکوتین را مورد مطالعه قراردادند. شاختر از افراد سیگاری خواست که در هفته های متناوب سیگارهایی با نیکوتین زیاد و کم بکشند. در هفته ی کم نیکوتین افراد گزارش‌کردند که سیگار بیشتری می‌کشند. او متوجه شد که افراد تا‌ حد‌ زیادی تحت تأثیر نیکوتین هستند.

از همه مهم‌تر، ازآنجاکه نیکوتین یک آلکالوئید است؛ شاختر دریافت که استرس اسیدیته ادرار را افزایش می‌دهد. وقتی شاختر اسیدیته ادرار را کاهش داد، دریافت که این باعث کاهش مصرف سیگار در شرایط استرس‌زا می‌شود.

از جمله کتاب های استنلی شاختر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشارهای اجتماعی در گروه‌های غیررسمی (1950)
• نظریه و آزمایش در ارتباطات اجتماعی (1950)
• وقتی پیشگویی ناکام می‌ماند (1956)
• روان‌شناسی وابستگی (1955)
• عوامل تعیین‌کننده شناختی ،اجتماعی و فیزیولوژیکی حالات عاطفی (1962)
• احساسات، چاقی و جرم (1971)
• انسان چاق و موش صحرایی (1974)