انواع اختلالات یادگیری

اختلالات یادگیری یا ناتوانی یک اصطلاح کلی برای انواع مختلفی از مشکلات یادگیری است. اختلال یادگیری ربطی به مشکلات هوشی یا انگیزه ندارد. کودکان با اختلال یادگیری تنبل یا کم‌هوش نیستند؛ درواقع اکثر آن‌ها به‌اندازه دیگران باهوش هستند، مغز آن‌ها ارتباطات متفاوتی دارد که این تفاوت بر نحوه‌ی دریافت و پردازش اطلاعات تأثیر می‌گذارد.

نگران نباشید کودکان و بزرگ‌سالان دارای اختلالات یادگیری مسائل را به‌طور متفاوتی می‌بینند، می‌شنوند و درک می‌کنند. در دیدن، شنیدن و درک چیزها متفاوت هستند. این مسئله می‌تواند در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید و استفاده از آن‌ها مشکل‌ساز شود.

• آیا هرگز در مدرسه عنوان خاصی از دروس برای شما از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار بوده است؟
• آیا رفتن به مدرسه را دوست داشتید یا برای رفتن به مدرسه دچار بیم و هراس می‌شدید؟

بعضی از کودکان مدرسه را دوست دارند و بعضی دیگر اصلاً از رفتن به مدرسه خوشحال و راضی نیستند والدین یا معلمین چگونه می‌توانند بین دانش‌آموزی که مدرسه را دوست ندارد یا نسبت به یک عنوان خاص از دروس بی‌میل است با دانش‌آموزی که دچار ناتوانی در یادگیری است فرق بگذارند؟

 معلم یا والدین می‌توانند نمرات دانش‌آموز را کنترل کنند و همین‌طور زمینه درسی را که دانش‌آموز در آن به‌طور متوالی رد می‌شود مورد توجه قرار دهند دقت و توجه در بررسی این موارد می‌تواند نشان دهد که آیا دانش‌آموز دچار اختلالات یادگیری است؟ آیا رد شدن و ناموفق بودن او در یک موضوع درسی به دلیل عدم علاقه کودک به آن می‌باشد؟

اگر مورد اخیر یعنی بی‌علاقگی مشکل کودک باشد با انجام اقدامات کمک‌آموزشی از قبیل تدریس خصوصی کودک قادر خواهد بود عقب‌افتادگی خود را جبران کرده و هم‌سطح و همپای سایر دانش‌آموزان به یادگیری ادامه دهد ولی چنانچه آموزش خصوصی و سایر اقدامات کمک‌آموزشی نتواند به او کمک کند و کودک همچنان در حالت کشمکش با آموزش و یادگیری باقی بماند و هیچ پیشرفتی نداشته باشد معلم یا والدین می‌توانند تقاضای اجرای ACHIEVEMENT TEST DIAGNOSTIC بنمایند.

نتیجه این تست مشخص می‌کند دانش‌آموز در کدام زمینه درسی ضعیف یا بالعکس در کدام زمینه استعداد یادگیری بیشتری دارد. انتظار می‌رود که جهت اجرای این تست دانش‌آموز تمام سعی خود را بکند ولی بدبختانه اغلب مشاهده می‌شود دانش‌آموزانی که از بودن در محیط مدرسه لذت نمی‌برند (مدرسه را دوست ندارند) در جهت همکاری برای اجرای این تست هم اشتیاقی نشان نمی‌دهند در چنین حالتی بررسی نوع رفتار و عکس‌العمل دانش‌آموز بسیار مهم و قابل تعمق است.

DYSCALICULIA.1

شکلی از اختلالات یادگیری ریاضیات است که به‌عنوان نوعی اختلال ذهنی در لیست جدول اختلالات DSM قرار گرفته است. این اختلال معمولاً در دوران کودکی و بلوغ قابل‌تشخیص و شناسایی است.

DYSCALICULIA – اصطلاحی است برای بیان ناتوانی که فرد در رابطه با اعداد نشان می‌دهد و مشکلات ناشی از آن شامل یادگیری زمان و تشخیص سمت راست و چپ هم می‌شود.

علی‌رغم این اشکالات افراد مبتلا به DYSCALICULIA ممکن است دارای بهره هوشی متوسط یا حتی بالاتر باشند. این اختلالات یادگیری دامنه وسیعی از مشکلات مربوط به محاسبات ریاضی را هم دربرمی‌گیرد.

مثل اشکال در انجام اعمال جمع و ضرب و تقسیم و درک مفاهیم انتزاعی در ریاضیات در واقع افراد دارای این اختلال اساس مفاهیم ریاضی را نمی‌فهمند؛ بنابراین قادر به حل مسائل پیچیده ریاضی نیستند در کسب مهارت‌هایی که با ریاضی ارتباط دارد ضعیف هستند و در یادآوری مفاهیم عددی دچار اشکال هستند برای مثال فرد دارای این اختلال ممکن است توانایی تنظیم کردن یک سری از اعداد به ترتیب از کوچک به بزرگ را نداشته باشد.

Dysgraphia.2

نوعی از اختلالات یادگیری است که توانایی فرد را ارتباط با نوشتن تحت تأثیر قرار می‌دهد Dysgraphia اختلالی واضح و مشخص در یادگیری است که در جریان آن زبان نوشتاری فرد کاملاً تخریب می‌شود.

این اختلال نه حاصل صدمه یا تخریب ذهنی است و نه وابسته به مشکل در توانایی‌های عادی و معمولی فرد در خواندن است بلکه تنها اشکال در هجی کردن و مرتب کردن کلمات در نوشته است بطوریکه فرد نمی‌تواند افکار و منظور خود را به‌وسیله نوشتن و در قالب کلمات صحیح و مرتب بیان کند.

اگرچه پژوهش‌های محدودی در این مورد صورت گرفته اما چندین تئوری در این رابطه موجود است که بیانگر وجود مشکلاتی است در ترتیب گذاری کلمات – مرتب کردن اطلاعات و پردازش ذهنی آنچه شخص می‌بیند (اطلاعات عینی) و درک و پردازش آنچه شخص می‌شنود (اطلاعات شنیداری).

این اختلال ممکن است به‌تنهایی یا همراه با سایر اختلالات یادگیری از قبیل Dyslexia (اختلال در توانایی خواندن) – اختلال نقص یا کمبود توجه – Autism spectrum disorder – و اختلال ناتوانی در بیان شفاهی و نوشتاری مشاهده شود.

نشانه‌ها:

-درهم‌وبرهم نوشتن

-بکار بردن حروف در سایز و شکل غیرعادی

-جا انداختن یا ناتمام نوشتن کلمات در جمله

-ناتوانی در بیان افکار در قالب نوشته (بیان منظور روی کاغذ)

-ناشیانه در دست گرفتن مداد – غلط نویسی

-وجود مشکلات گرامری در متن و عدم توانایی در تنظیم ساختار جمله

-زود خسته شدن و درد گرفتن دست یا بازو هنگام نوشتن

3.Dyslexia

یکی از اختلالات یادگیری است که بین 5 تا 7 درصد کودکان آمریکایی به آن دچار هستند. تصور کنید که شما معلم کلاس دوم هستید و متوجه می‌شوید که یکی از دانش‌آموزان شما با درک صدای الفبا دچار مشکل است. شما نوشته‌ها و تکالیف درسی او را بازبینی کرده و مشاهده می‌کنید که نحوه هجی کردن و کاربرد حروف در نوشته‌های او به شکلی ناجور و نادرست است.

در واقع دانش‌آموز حتی با کپی‌برداری کلمات در کلاس هم مشکل دارد هم‌زمان متوجه نقص توانایی او در خواندن هم می‌شوید. دانش‌آموز را برای ارزیابی توانایی در این موارد به قسمت مربوطه در مدرسه ارجاع می‌دهید.

در اینجا باید گفته شود نشانه‌های مذکور مربوط به اختلال Dyslexia هستند که یک اختلال مربوط به کارکرد مغز است. Dyslexia باعث ایجاد اختلال در روند کار مغز در پروسه پردازش و درک اطلاعات می‌شود و در نتیجه توانایی درست خواندن و هجی کردن را مختل می‌کند. کودکان دچار این اختلالات یادگیری مشکلاتی را در زمینه‌های مختلف تجربه می‌کنند ازجمله:

Phonological awareness – آگاهی از چگونگی دگرگونی صداها فرد دارای این مشکل دچار فقدان توانایی در تشخیص صداها می‌باشد مثلاً فهمیدن اینکه اگر در کلمه map M را به C تغییر دهیم کلمه تبدیل به cap می‌شود.

Verbal memory – حافظه زبانی مشکل در توانایی به یاد آوردن اطلاعات کلامی یا زبانی در طول یک زمان محدود است؛ مثلاً به یاد آوردن سه فقره از شما می‌خواهد از فروشگاه تهیه کنید بدون اینکه آن را بنویسید.

Verbal processing speed – سرعت پردازش کلامی (زبانی) بررسی اینکه شخص در یادآوری اطلاعاتی که داده می‌شود چگونه عمل می‌کند آیا می‌تواند خیلی ساده مثلاً شماره تلفنی را که شفاهی به او گفته می‌شود به یاد آورده و بنویسد؟

Dysorthographia.4

 نوعی دیگر از اختلالات یادگیری است که در نحوه نوشتن دانش‌آموز اختلال ایجاد می‌کند و مانند دیگر ناتوانی‌های یادگیری از نوع اختلالات مغزی عصبی (Neurological) و یا آسیب‌های مربوط به نقص مراحل تکاملی مغز است.

مشخصه آن (Spelling) عجیب و گسسته نوشتن کلمات است. برای مثال دانش‌آموز با اختلال Dysorthographia ممکن است کلمه scape را به شکل xkype هجی کرده یا بنویسد.

همین‌طور مشکل عدم رعایت ساختار جمله ازنظر گرامری – نشانه‌گذاری در متن و استفاده صحیح و بجا از کلمات نیز از مشخصات این اختلال است.

آهسته‌نویسی و مکث کردن هنگام نوشتن استفاده از ترکیب بیگانه یا بی‌معنی حروف در ساختار کلمه و کپی‌برداری ناصحیح از مطالب درسی را نیز می‌توان به نشانه‌های فوق افزود. دانش‌آموزی که این نشانه‌ها را ظاهر می‌سازد باید حتماً به یک متخصص ارجاع داده شود.

Auditory processing disorder (APD).5

اختلال پردازش شنیداری – بین 5 تا 7 درصد از کودکان دارای اختلالات یادگیری دچار مشکل پردازش آنچه می‌شنوند هستند دختران دو برابر بیشتر از پسرها به APD مبتلا هستند. پردازش شنیداری شیوه‌ای است که مغز برای تحلیل گفته‌ها بکار می‌برد.

APD در توانایی دریافت سخن – به خاطر آوردن و درک سخن – همین‌طور بکار بردن اطلاعات شنیداری دخالت دارد این در حالی است که قدرت شنوایی فرد کاملاً طبیعی است.

APD رشد زبانی و سخن گفتن را به تأخیر انداخته و از این طریق نیز بر توانایی یادگیری کودک تأثیر می‌گذارد علی‌رغم وجود این آسیب‌ها بیشتر افراد با APD دارای هوش طبیعی هستند.

این افراد ظرفیت تمرکز و توجه محدودی دارند و به‌آسانی بر اثر سروصدا دچار حواس‌پرتی می‌شوند. آن‌ها معمولاً در محیط ساکت و آرام بهتر کار می‌کنند. لازم است توجه شود که APD حاصل AUTISM و یا سایر ناتوانی‌های ذهنی نمی‌باشد.

همچنین phonological processing disorder (شناسایی دگرگونی صدا در زبان) هم به‌وضوح بخشی از اختلال APD است که به ناتوانی در تشخیص دادن صداها و ساختن آواها و صداها اطلاق می‌شود.

یک دانش‌آموز با مشکل پردازش صحیح و درک صداها با اشکال تأخیر در گفتار هم مواجه است که معمولاً مربی یا معلم را در فهمیدن منظور دانش‌آموز دچار اشکال می‌کند زیرا دانش‌آموز با اختلال صوت‌شناسی یا تشخیص دگرگونی صداها کلمات را غلط و درهم‌وبرهم تلفظ می‌کند به شکلی که با سن و سال او هماهنگی ندارد.

بدیهی است شخصی که در ساختن صداها و همچنین پردازش آنچه می‌شنود دچار مشکل باشد. تقریباً غیرممکن است که بتواند صداهای مشابه را شناسایی کند.

در نتیجه باید به این نکته توجه شود که برای کودکان درگیر با انواع اختلالات یادگیری موفقیت در زمینه تحصیلات آکادمیک آسان نخواهد بود اگرچه اکثر آنان دارای بهره هوشی طبیعی هستند.

تستی که برای تشخیص Dyscalculia انجام می‌گیرد از زوایای مختلف مهارت‌های ریاضی را بررسی می‌کند که شامل فعالیت‌های فکری و مغزی کودک در ارتباط با ریاضیات و درک استدلال‌های ریاضی است.

تست‌هایی که مهارت‌های محاسبه‌ای را تشخیص می‌دهند:

EX:

Woodcock-Johnson 4 (WJ 4) calculation subtest.

Similar test include: Wechsler Individual Achievement test (WIAT)-Numerical operations Mathematical fluency and calculations test (MFaCTs) – certain subtest of the comprehensive Mathematical Abilities Test (CMAT)

منظور از اجرای تست:

سنجش عملکردها و میزان دقت همین‌طور کارایی کودک در ارتباط با توانایی او در حل مسائل ریاضی.

نحوه اجرای تست:

به کودک یک سری از مسائل بر اساس اصول اولیه ریاضیات داده می‌شود که باید روی کاغذ آن را انجام دهد این تمرینات و مسائل بسته به سن و پایه کلاسی دانش‌آموز متفاوت است.

تست برای بچه‌های کوچک‌تر شامل انجام عملیات جمع و تفریق است. بچه‌های بزرگ‌تر باید عملیاتی از قبیل ضرب و کسر را نیز انجام دهند به نوجوانان دبیرستانی عملیات جبری ساده هم داده می‌شود.

برای انجام این تست‌ها محدودیت زمانی وجود ندارد چنانچه کودک یا نوجوان نمره پایینی به دست آورد باید تشخیص داده شود اشتباهات او از چه نوعی است. وقتی کودک در پاسخ 29-38 عدد 19 را می‌نویسد می‌توان گفت مفهوم ریاضی را در ارتباط با borrowing نمی‌فهمد.

بعضی از بچه‌ها نیز به نوع دیگری اشتباه می‌کنند مثلاً وقتی دو تمرین جمع را حل می‌کنند روی تمرین سوم نیز عملیات جمع را انجام می‌دهند بدون توجه به اینکه تمرین سوم از نوع عملیات تقسیم است. این دانش‌آموزان مشکل عدم توجه دارند.

Test that assess Math fluency subtest

EX: WJI 5 Math fluency subtest.

Similar Test include: WIAT- 3 Math fluency subtest MFaCTs fluency Test

منظور از اجرای تست: برآورد توانایی کودک در بخاطر آوردن سریع و صحیح مفاهیم ریاضی است مثلاً پاسخ درست و سریع به 3 ضربدر 3=9

نحوه اجرای تست:

به دانش‌آموز یک برگه حاوی محاسبات و مسائل ریاضی داده می‌شود. (سؤالات این برگه شبیه سؤالات ریاضی معمولی است که در مدارس برای امتحان داده می‌شود اما آسان‌تر است)

دانش‌آموز باید در زمان تعیین‌شده هر چند تا از تمرینات را که می‌تواند حل کند. زمان اجرای تست با توجه به سن دانش‌آموز تعیین می‌شود ولی عموماً بین 3 تا 5 دقیقه است.

Test that Assess Mental Computation

تستی که توانایی محاسبات ذهنی را مشخص می‌کند.

Ex. Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-5) Arithmetic subtest.

Similar tests include: Paced Auditory Serial Addition Test (PASAT)- test of mental computation.

 منظور از اجرای تست:

سنجیدن توانایی حل مسائل ریاضی در ذهن (In Head) که بنام (Mental Math) نیز شناخته می‌شود دلیل مهم بودن آن این است که انجام اعمال ریاضی در ذهن مستلزم طی کردن روند چندین نوع تحلیل ذهنی از قبیل به یاد آوردن اطلاعات شنیداری (آنچه کودک می‌شنود) – بازیافتن واقعیت‌های ریاضی و درنهایت انجام محاسبه می‌باشد.

نحوه اجرای تست:

این تست می‌تواند در دو مدل انجام شود مدل شفاهی و مدل دیداری به‌وسیله کامپیوتر در مدل شفاهی کودک به یک سری توضیحات در مورد مسئله گوش داده و بعد عملیات ریاضی مربوط به آن را انجام می‌دهد.

مثلاً او می‌شنود 9 منهای 3 به‌اضافه 6. در مدل دیداری او اعدادی را که روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می‌شود می‌بیند؛ مثلاً نخست یک 3 ظاهر می‌شود یک 3 دیگر به دنبال آنکه این دو باید باهم جمع شوند سپس عدد 2 نمایش داده می‌شود حالا کودک باید عدد 6 را با 2 جمع کند و همین‌طور تست ادامه پیدا می‌کند.

Test that assess quantitative reasoning

WIAT -3 Math problem solving subtest.

Similar tests include: WJ Applied problems. (CMAT) problem solving

منظور از اجرای تست:

اندازه‌گیری مهارت در حل مسائل ریاضی توسط کودک می‌باشد و بررسی توانایی او در درک صورت مسئله – این بسیار مهم است که کودک ترتیب منطقی حل مسئله را از روی مفاهیم کلامی که آن را بیان می‌کند به‌درستی درک کند. نمره پایین در این تست بیانگر وجود مشکل در درک و برداشت ذهنی کودک از صورت مسئله است.

نحوه اجرای تست:

مجری تست در قالب کلمات صورت مسئله را به‌صورت شفاهی برای کودک بیان می‌کند یا ممکن است از او خواسته شود صورت مسئله را از روی کاغذ بخواند.

به هرحال به کودک مداد و کاغذ داده می‌شود تا در صورت لزوم برای محاسبه مورد استفاده قرار دهد- فرم مسئله ممکن است به این شکل باشد:

جان به مغازه رفت برای رسیدن به آنجا 10 مایل پیاده‌روی کرد در مغازه آلیس را دید آن‌ها باهم به سمت خانه جان حرکت کردند محاسبه کنید آن‌ها چقدر راه پیمودند؟ (پاسخ 30 است.)

این تست‌ها مهارت‌های مختلف کودک شامل مهارت‌های محاسبه‌ای و توانایی حل مسئله را بررسی می‌کند ضمناً می‌تواند کمکی باشد برای پی بردن به اینکه مشکل اصلی کودک مربوط به ریاضیات است یا مشکل دیگری دارد.

مطالعه‌ی کتاب‌های 100 پرسش و پاسخ درباره اختلال افسردگی یا دوقطبی کودکان، وسواس کودکان و اسکیزوفرنی کودکان را به شما پیشنهاد می‌کنیم.