بازی و بازی درمانی یک روش برای بیان احساسات کودک معرفی‌شده است. بازی ابزاری است برای ابراز نیازها، احساسات، هیجانات و افکار در کودکان یا به بیانی ساده‌تر، بازی ابزاری است که کودک به‌وسیله ی آن خود را بیان می‌کند.
کودکان به دلیل پایین بودن سطح تفکر انتزاعی، قادر به بیان احساسات و هیجانات خود نیستند. هرگونه سرکوب یا عدم مهارت در بیان احساساتشان، بهداشت روانی آن‌ها را با مشکل روبه‌رو می‌کند؛ بنابراین پیدا کردن روشی که به کودکان کمک کند تا احساسات و هیجانات خویش را به شیوه‌ای غیر از بیان کلامی بروز نمایند، ضروری است.
بازی فرایندی متناسب با سن کودک است و یک فعالیت سرگرم‌کننده که فارغ از اجبار است و فرصت مناسبی را جهت بیان احساسات، به کودک می‌دهد. هاجز چهار ویژگی عمده را برای بازی مطرح کرده است:
- ذاتی بودن: بازی فعالیتی است که کودکان تمایل ذاتی به انجام آن دارند و بدون آموزش و یادگیری به سمت آن گرایش پیدا می‌کنند.
- آزادانه انتخاب شدن: کودک در انتخاب نوع بازی خود آزاد است و تعدد بازی‌ها و خلاقیت آن‌ها در کشف بازی‌های جدید این فرصت را برای آن‌ها فراهم می‌کند.
- غیرواقعی بودن: بازی یک فعالیت غیرواقعی است که کودک باقدرت تخیل خود می‌تواند در حین بازی در نقش‌های غیرواقعی نیز ظاهر شود.
- کاربرد فعالانه و لذت‌بخش: این ویژگی مهم‌ترین خصیصه بازی است که تمایل کودک را برای شرکت در بازی افزایش می‌دهد.
پیشینهی بازی به‌عنوان یک روش درمانی – بازی درمانی :
همان‌طور که تاکنون گفتیم، بازی درمانی تکنیکی است که به‌واسطه ی آن طبیعت کودکان به روشی غیر از کلام بیانی ظاهر می‌شود. درمانگرانی که کار بازی درمانی را انجام می‌دهند معتقدند که این تکنیک به کودکان اجازه می‌دهد مسائلی را که نمی‌توانند در محیط روزانه‌شان مطرح کنند در قالب بازی ارائه دهند و با هدایت درمانگر هیجانات منفی خود را نمایان کنند.
یکی از اصول بازی درمانی این است که درمانگر باید رفتار کودک را بدون قید و شرط بپذیرد. بدون اینکه با آن‌ها بحث کند یا نادرستی کار آن‌ها را به آن‌ها گوشزد کند. پژوهشگران، بازی درمانی را روشی مناسب در درمان کودک معرفی کرده‌اند. چرا که در این روش کودک در طول درمان خود نیازی به تفکر انتزاعی و مهارت‌های کلامی بالا برای ابراز خود ندارد. برای کودکان اسباب‌بازی زبان آن‌هاست و بازی کردن گفت‌وگوی آن‌ها محسوب می‌شود. هدف درمانگر گفت‌وگو با کودک به زبان‌بازی است. این گفت‌وگو میان آن‌ها تکنیک‌هایی دارد که هر درمانگری موظف به رعایت آن‌هاست.
تکنیک‌هایی که در برنامه در نظر گرفته شده برای بازی ارائه خواهد شد بر اساس سه ملاک اساسی گزینش‌شده‌اند:
- شرایط برای درگیر کردن کودک از بابت حسی، حرکتی، تخیلی و خوشایند بودن فراهم باشد.
- تأکید بر مناسب بودن این تکنیک‌ها برای کودکان 4 تا 12 سال.
- جذابیت و ارزان بودن بازی و راحتی به‌کارگیری آن‌ها.
درمجموع به کمک این تکنیک‌ها که در طول درمان انجام خواهد شد می‌توان مهارت‌هایی مانند مدیریت خشم، توانایی کنترل خود، کاهش ترس، کاهش اضطراب و افسردگی، احساس توانمندی و مهارت حل مسئله را ارتقاء داد و فرصت آگاهی یافتن از چگونگی بیان احساسات برای کودک مهیا می‌شود.
بازی درمانی در کودکان در سنین مختلف، متفاوت است. بسته به سن کودک یا نوع بازی برای هر کودک انتخاب می‌شود. بازی درمانی مراحلی دارد.
