دوران عقد

دوران عقد به دورانی گفته می‌شود که با عقد ازدواج آغاز می‌شود و با شروع زندگی مشترک پایان می‌یابد. این تعریف از نظر اکثر مردم می‌باشد.

عقد به معنای بستن، گره بستن، استوار کردن پیمان و عهد بستن است (فرهنگ معین). زن و مردی که با یکدیگر عقد ازدواج می‌بندند، قول ازدواج یا نامزدی خود را استوار می‌کنند و برای زندگی باهم عهد می‌بندند.

برخلاف تعریف نامزدی، تعریف عقد از نظر اکثر مردم تعریف مشخص و واحدی است. هرچند برخی از افراد در سال‌های اخیر دوران عقد را با دوران نامزدی اشتباه گرفته‌اند.

عقد ازدواج یک پیمان سه گانه است که شامل عقد شرعی، عقد قانونی و عقد اجتماعی می‌شود. منظور از عقد شرعی همان صیغه‌ی عقد دائم است که شرع مشخص کرده است و در واقع زن و مرد به نام خدا و با اجازه‌ی او پیمان می‌بندند.

منظور از عقد قانونی همان ثبت رسمی ازدواج و پذیرش تعهدات قانونی و حقوقی ازدواج است و منظور از عقد اجتماعی، حضور خویشان و دوستان و جمعی از مردم در زمان عقد ازدواج است.

حضور جمعی از افراد به‌عنوان شاهدان جمعی، پیمان زن و مرد را وجهه اجتماعی می‌دهد.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود عقد ازدواج یکی از پیمان‌های بسیار محکم انسانی است، پیمانی دارای سه گونه تعهد، پیمانی که شرع، قانون و عرف را باهم می‌آمیزد.

دوران عقد با دوران نامزدی به‌طور عمده در سه مقوله باهم تفاوت دارند که این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:

الف) تعهد

ب) ارتباط جنسی

ج) قطعیت

با عقد، تعهد همسران با تعهدات قانونی و حقوقی همراه می‌شود. در صورتی که فردی به تعهد خود وفادار نباشد یا آن را برهم زند از آنجا که تعهد قانونی و حقوقی نسبت به همسر خود دارد و کاملاً متأهل شناخته می‌شود، لازم است مطابق با تعهدات قانونی و حقوقی خود نسبت به فسخ پیمان همسری، اقدام نماید.

برخلاف زمان نامزدی که توصیه به نبود رابطه‌ی کامل جنسی می‌شد در دوران عقد منعی برای ارتباط جنسی وجود ندارد چرا که زوج عقد کرده یک زوج متأهل است.

برخلاف دوران نامزدی که هم به لحاظ قانونی و هم به لحاظ عرفی امکان جدایی وجود دارد در دوران عقد امکان جدایی همان شرایط امکان طلاق را دارد و فرد برخلاف زمان نامزدی که می‌توانست به راحتی جدا شود، دیگر امکان اینکه به راحتی جدا شود را ندارد.

فرض عمده درباره‌ی عقد این است که فردی که تن به عقد ازدواج داده است، در تصمیم خود راسخ بوده است. برخلاف نامزدی که فرض عمده‌ی آن این است که وعده‌ی ازدواج (نامزدی) الزامی برای ازدواج ایجاد نمی‌کند و هیچ‌کدام از نامزدها نمی‌تواند دیگری را مجبور به ازدواج کند.

به‌طور سنتی اکثر افراد ازدواج را یک تصمیم می‌دانند اما ما معتقدیم که ازدواج یک فرایند است. فرایند، ترجمه‌ی کلمه‌ی Process است که ریشه لاتین آن به معنی «پیش رفتن» است و تلویحاً پیشرفت گام‌به‌گام به‌سوی هدفی را می‌رساند (دکتر پورافکاری، فرهنگ جامع روان‌شناسی – روان‌پزشکی).

زمانی که ازدواج با یک فرایند بدانیم رفتارهای ما متفاوت از زمانی خواهد بود که ازدواج را یک تصمیم بدانیم. فردی که ازدواج را یک تصمیم می‌داند بر خود لازم می‌داند که در یک مقطع زمانی، تصمیم درستی بگیرد اما فردی که ازدواج را یک فرایند می‌داند معتقد است که فرایند، او را به تصمیم درست می‌رساند؛ بنابراین بر خود لازم می‌داند که فرایند را به‌درستی طی کند تا تصمیم درست از خلال فرایند و در طول زمان شکل بگیرد.

فردی که ازدواج را یک تصمیم می‌داند بر خود لازم می‌داند که با هر مقدار اطلاعات بتواند تصمیم بگیرد؛ اما فردی که ازدواج را یک فرایند می‌داند بر خود لازم می‌داند که فرایند را طی کند تا در طول زمان و با طی شدن درست فرایند، تصمیم درست مشخص شود و اگر نگاه ما به ازدواج، نگاه فرایندی باشد عبور گام‌به‌گام از یک سری مراحل را به‌راحتی می‌پذیریم.

همان‌گونه که تا به حال بحث کرده‌ایم ازدواج از مراحل آشنایی، نامزدی و عقد می‌گذرد. دوران عقد یکی از مراحل فرایند ازدواج است.

همان‌گونه که نامزدی در ادامه‌ی آشنایی باعث می‌شد تا اهداف و کارکردهای آشنایی در عین تداوم، عمیق‌تر و شفاف‌تر شود، دوران عقد هم باعث می‌شود که اهداف و کارکردهای نامزدی در عین تداوم، عمیق‌تر و شفاف‌تر شود.

بنابراین بسیاری از ضرورت‌ها و کارکردهای دوران عقد شبیه ضرورت‌ها و کارکردهای دوران نامزدی است با برخی تفاوت‌ها که در پی خواهد آمد.

اگر دوره‌ی نامزدی باعث عمیق‌تر شدن آشنایی و آمادگی برای ورود به زندگی مشترک و قطعی شدن تصمیم به ازدواج می‌شد دوران عقد نیز همین اهداف را در سطحی عمیق‌تر و جدی‌تر، سبب خواهد شد؛ اما دوران عقد سه ضرورت و کارکرد منحصر به خود را علاوه بر موارد یاد شده، دارد. این سه مورد عبارت‌اند از:

الف) آمادگی اقتصادی

ب) شناخت جنسی

ج) تعامل با خانواده‌ی همسر

هرکدام از این موارد را به‌طور مختصر توضیح می‌دهیم.

آمادگی اقتصادی

ایجاد خانواده‌ی جدید، نیاز به آمادگی اقتصادی هر دو نفر دارد. تهیه مسکن و تهیه لوازم منزل نو وظیفه‌ی عمده‌ی اقتصادی همسران است.

به‌طور سنتی در اکثر نقاط ایران، دختر جهیزیه (لوازم منزل) و پسر مسکن را تهیه می‌کند. البته این سنت در همه‌جا یکسان نیست و هر فرهنگ و قومیتی آداب‌ورسوم خاص خود را دارند.

شناخت جنسی

ازدواج بدون رابطه‌ی جنسی معنا ندارد. از آنجا که رابطه‌ی جنسی به‌طور کامل در دوران عقد رخ می‌دهد همسران می‌توانند نسبت به نگرش و رفتار جنسی یکدیگر، شناخت قابل توجهی به دست آورند.

افرادی که دارای مشکلات و اختلالات کنشی جنسی هستند یا به عبارت دیگر آن‌هایی که در عمل جنسی دچار مشکل هستند، در این دوره قابل شناسایی هستند.

آن‌هایی که نگرش مثبتی به عمل جنسی ندارند، آن‌هایی که تمایل جنسی اندک دارند، آن‌هایی که بعضاً دچار انحرافات جنسی هستند، همه و همه در این دوره قابل شناسایی هستند.

دوران عقد بهترین زمان برای شناخت جنسی است. اگر یکی از همسران درگیر مشکلات جنسی باشد اولین کار، مراجعه به متخصص درمان جنسی است.

درمانگران جنسی روان‌پزشکان یا روانشناسانی هستند که در حوزه‌ی درمان جنسی دوره‌های تخصصی بالاتری را گذرانده‌اند.

درمان جنسی یکی از حوزه‌های تخصصی علم روانشناسی است. با کمک درمانگر جنسی، همسران به شناخت جنسی کامل‌تری از یکدیگر می‌رسند و متوجه می‌شوند که مشکلات جنسی آن‌ها تا چه حدی قابل درمان است.

با توجه به مجموعه‌ی شناخت جنسی همسران از یکدیگر، در این دوران، همسران می‌توانند نسبت به ادامه رابطه با یکدیگر تصمیم‌گیری کنند.

تعامل با خانواده همسر

دوران عقد شروع جدی تعامل با خانواده همسر است. خرید عقد، رفت‌وآمد با خانواده‌ی همسر، پذیرش خانواده‌ی همسر، احترام اعضای خانواده به عروس یا داماد و احترام به خانواده‌ی آن‌ها، دیدوبازدید خانواده‌ها و…

تعامل با خانواده‌ی همسر در دوره‌ی عقد از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که اولین روابط از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که در این دوران همسران بیشتر به فکر ارتباط باهم هستند، ممکن است از تعامل با خانواده‌ی یکدیگر غفلت کنند یا اینکه در تعامل با خانواده، همسر مورد غفلت واقع شود.

بی‌تجربگی در برخورد با خانواده‌ی همسر می‌تواند، عروس یا داماد را با مشکلات بسیاری روبه‌رو سازد.

برخی از خانواده‌ها تجربه‌ی نامزدی را از دختر و پسر خود سلب می‌کنند و پس از دوران کوتاه آشنایی، آن‌ها را به سوی عقد و دوران عقد هدایت می‌کنند.

نبود تجربه‌ی نامزدی شرایط ویژه‌ای را بر دختر و پسر تحمیل می‌کند. اولین مسئله ابهام آن‌ها در مورد شرایط دوران عقد است.

وقتی دختر و پسری دوره‌ی نامزدی نداشته باشند، پس از عقد بیشتر خود را نامزد به حساب می‌آورند در حالی که عقد کرده هستند. به لحاظ اجتماعی نامزد هستند، در حالی که به لحاظ قانونی عقد کرده هستند. همین ابهام و سرگردانی نقش، می‌تواند باعث آسیب‌های زیادی شود.

از نظر ما تجربه‌ی عقد بدون تجربه نامزدی اشتباه است و سرمنشأ برخی از آسیب‌ها که می‌توانست با تجربه نامزدی با سهولت و سادگی بیشتری برطرف شود؛ اما به هر حال واقعیت جامعه‌ی ما این است که برخی از خانواده‌ها بدون تجربه‌ی نامزدی تجربه‌ی عقد را بر دختر یا پسر خود تحمیل می‌کنند.

در این شرایط به نظر ما بر دختر و پسر است که مواردی را رعایت کنند. در صورتی که خواهان ازدواج موفق هستید و به هر دلیلی نتوانسته‌اید نامزدی را تجربه کنید، رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند تا محدودیت‌های تجربه‌ی عقد بدون تجربه‌ی نامزدی را به حداقل برسانید.

1. حداقل چند ماهی از عقد را دوران نامزدی بدانید.
2. در این مدت از داشتن رابطه‌ی کامل جنسی پرهیز کنید.
3. در صورتی که به این نتیجه رسیدید که همسر مناسبی برای یکدیگر نیستید، ارتباط را در همان سطحی که هست، حفظ کنید و از ارتباط بیشتر پرهیز کنید و از متخصص کمک بگیرید.

توجه: بدانید که همه متخصصین از سواد و تجربه کافی برخوردار نیستند، همان‌طور که پزشکان بی‌سواد و بی‌تجربه در جامعه پزشکی وجود دارد، در جامعه روانشناسان نیز افراد بی‌سواد و بی‌تجربه وجود دارد. تشخیص فرد باسواد و باتجربه بر عهده خود شماست.

4. در نظر داشته باشید که طلاق زوج‌های عقدکرده‌ای که رابطه کامل جنسی نداشته‌اند، سهولت بیشتری دارد تا زوج‌های عقدکرده‌ای که رابطه کامل جنسی داشته‌اند.

برخی از خانواده‌ها عقد و عروسی را با هم برگزار می‌کنند یا به عبارت دیگر پس از دوران نامزدی با برگزاری هم‌زمان عقد و عروسی، دختر و پسر را به خانه بخت می‌فرستند. این کار باعث می‌شود که یکی از مراحل ازدواج یا همان مرحله دوران عقد تجربه نشود.

از آنجا که آشنایی و نامزدی در جامعه ما از طرف خانواده‌ها چندان با اقبال روبه‌رو نمی‌شود، تجربه‌ی عقد، تجربه‌ی مفیدی برای دختر و پسر است تا آشنایی و پیوند خود را عمق ببخشند و برای زندگی مشترک آماده شوند.

هرچه مراحل ازدواج را فشرده‌تر سازیم یا بعضی از آن‌ها را حذف کنیم، همسران آینده را از تجارب حیاتی محروم کرده‌ایم و امکان شناخت و پیوند مناسب‌تر را از آن‌ها سلب کرده‌ایم.

کتاب ازدواج (آموزش پیش از ازدواج)؛ نوشته مهدی میرمحمد صادقی