بیش از نیمی از نوزادان (حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد) پس از به دنیا آمدن دچار درجاتی از زردی میشوند که از روز دوم و سوم تولد شروع و پس از ده تا چهارده روز برطرف میشود. زردی نوزادان که در پوست و سفیدی چشم پیدا میشود زردی فیزیولوژیک نام دارد. در طی هفته اول، نوزاد را هرروز در مقابل نور برای تشخیص یرقان، رنگ زرد در پوست و سفیدی چشم، مورد معاینه قرار دهید. هر نوع زردی را که تیرهتر از حد معمول باشد به پزشک یا ماما اطلاع دهید.
رنگ زرد تیره مانند لیمو یا زرده تخممرغ و هر نوع یرقانی که در 24 ساعت اول تولد ظاهر شود باید بهدقت موردتوجه قرار گیرد.
یرقان حاصل تولید پیدرپی ماده شیمیایی به نام (بیلی روبین) میباشد. این ماده به طور طبیعی در تمام انسانها، در هر سنی وجود دارد.
زردی در برخی نوزادان ممکن است بر اثر استفاده از شیر مادر باشد. دو گروه از نوزادان هستند که با خوردن شیر مادر به زردی مبتلا میشوند: گروه اول، بیشتر نوزادان مادرانی هستند که به طریق سزارین وضع حمل کردهاند و زردی به دلیل کم بودن شیر مادر و در روزهای اول تولد ایجاد میشود. البته گاهی اوقات زردی به دلیل خوب شیر نخوردن نوزاد پیش میآید. این خوب شیر نخوردن میتواند به دلیل آموزش ندیدن صحیح و کامل مادر باشد. زردی ناشی از شیر مادر، معمولاً از هفته دوم تولد آغاز میشود. این زردی ممکن است ناشی از موادی باشد که در شیر وجود داشته است.
از موارد دیگر ایجاد زردی در نوزاد، عفونتهای جنین در رحم میباشد. بعضی میکروبها و ویروسها قابلیت عبور از جفت را داشته و در جنین باعث عفونت میشوند. از دیگر علل زردی میتوان به دیابت مادر، نژاد، نارس بودن، مذکر بودن، شیر مادر، تأخیر در دفع مدفوع نوزاد و بعضی داروها اشاره کرد. مثلاً مصرف کوتریموکسازول در آخرین روزهای حاملگی میتواند روی کبد جنین اثر گذاشته و پس از به دنیا آمدن نوزاد باعث زردی شدید شود.
نکات مهم در تشخیص زردی نوزادان:
تنها علامت بارز زردی، زرد شدن سفیدی چشم، بدن و مخاط است و باید نسبت به آن کمی حساس بود. گاهی والدین و حتی پزشکان در ارزیابی زردی دچار اشکال میشوند. پزشک یا مامای باتجربه با نگاه به نوزاد میتواند میزان یرقان را تشخیص دهد. اگر در نظر اول این میزان به نظر بالا آمد، آزمایشهای دقیقتری به روش خون گرفتن با خراش پاشنه انجام میشود. اگر تنها سروصورت مبتلا به زردی باشد و سینه و شکم و اندامها زرد نباشد یعنی عدد زردی بالا نیست اما هرچه بیشتر به سمت پاها برود؛ یعنی عدد زردی بالاتر و نگرانکنندهتر است.
درمان:
معالجه اصلی یرقان از طریق نور انجام میشود. نور یک نوع مادۀ شیمیایی را در پوست نوزاد فعال میکند که بیلی روبین (ماده شیمیایی تشکیلدهنده زردی) را از بین میبرد.
نحوۀ معالجه بدین صورت است که نوزاد را لخت کرده و در حالی که چشمهایش را میپوشانند در معرض یک یا دو لامپ مخصوص به مدتی که برای پایین آوردن بیلی روبین کافی باشد قرار میدهند.
در این حالت مادر میتواند به نوزاد شیر دهد. نور درمانی را میتوان به کمک پزشک یا ماما در خانه نیز انجام داد.
میزان بیشتری از یرقان را میتوان با قرار دادن نوزاد در معرض نور طبیعی خورشید در کنار پنجره و در منزل معالجه کرد.
اگر یرقان با نور درمانی قابل کنترل نبود بیلی روبین را از طریق خارج ساختن تدریجی خون و جایگزینی آن با خون سالم و طبیعی انجام میدهند. این روش را تعویض خون مینامند.
