لجبازی در کودکان: علائم و عوامل

در تعریف “لجبازی در کودکان (temper tantrum)” به این مهم دست می‌یابیم که آیا کودک ما به‌راستی لجباز است یا نه؟

اصطلاح لجبازی به رفتارهایی اطلاق می‌شود که طی آن کودک در مقابل قدرت و اراده بزرگسالان مقاومت نشان می‌دهد، از قوانین و مقررات حاکم در خانه سرپیچی می‌کند و خواست بزرگترها را برای انجام دادن وظایف خود نادیده می‌گیرد.

لجبازی در کودکان در هجده‌ماهگی ظاهر می‌شود و در سه تا چهارسالگی به اوج خود می‌رسد. در این سن اغلب کودکان تا سر حد ممکن لجوج و سرکش می‌شوند. کودک در این سن با دوستانش روابط اجتماعی متقابل برقرار می‌سازد و به بازی‌های گروهی علاقه‌مند می‌شود، از دستورات والدین و بزرگترها سرپیچی می‌کند و به مخالفت با آنان برمی‌خیزد. کودک شش‌ساله توقعات و انتظارات بسیاری از اطرافیان دارد و خواستار احترام از جانب دیگران است. همچون گذشته، از انجام دادن دستورات دیگران سرباز می‌زند و لجوج و سرسخت است؛ اما پس‌ از این سن، لجبازی در کودکان کاهش می‌یابد. این تغییر رویه به خاطر رشد اجتماعی کودک است که از راه تجربه می‌آموزد موافقت با بزرگترها و تبعیت از آنان منافع زیادی برایش دارد.

کودکان در سنین پیش از دبستان دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل باشند، بنابراین تنها در مواردی لجبازی در کودکان واضح خواهد بود که بیش از نیمی از دستورات را اطاعت نکند.

• اگر مانع وقوع کاری شویم که میل دارد انجام دهد، ناگهان تحریک و عصبانی می‌شود و کلمات نامفهومی بیان می‌کند.
• لجبازی در کودکان گاهی با آسیب همراه است. ممکن است خود را به زمین بکوبد، نفس نکشد، سرش را به دیوار بزند و توجهی به محیط اطراف نداشته باشد.
• کودک وقتی خواسته‌ای دارد با گریه و بهانه‌گیری مطرح می‌کند و می‌کوشد به هر قیمتی آن را به دست آورد. لجبازی در کودکان در بیشتر مواقع با گریه نمایان می‌شود.
• قانون‌گریزی هم از علائم لجبازی در کودکان است. کودک در برابر دستورات از خود سرسختی و مقاومت نشان می‌دهد و حتی نارضایتی خود را از امری که ممکن است موردعلاقه‌اش باشد، اعلام می‌دارد.
• گاهی خشم خود را سر دیگران خالی می‌کند و اگر دستش به آنان نرسد اشیا را پرتاب می‌کند.
• تمایل به برهم زدن بازی دیگران دارد و از این امر لذت می‌برد.
• نخوردن غذا و نداشتن دوست صمیمی هم می‌توانند از نشانه‌های لجبازی در کودکان باشند.

علل روانی و تربیتی لجبازی در کودکان

 اولین دلیل برای لجبازی در کودکان، خصوصیات سنی (اقتضای سن) آن‌هاست. در تعریف لجبازی به‌اختصار به این امر مهم اشاره شد.

برای عبور از این مرحله و کاهش لجبازی در کودکان، با دادن حق انتخاب می‌توان به آن‌ها کمک کرد.

برای کودکان محدودیت در نظر بگیرید و در چارچوب آن محدودیت، حق انتخاب دهید.

والدین آزادمنش، فرزندانشان را به سویی می‌برند که خودشان تصمیم‌گیری کنند. آن‌ها نظر فرزندانشان را در مورد بعضی از تصمیم‌گیری‌های خانوادگی می‌پرسند و بدین ترتیب به آن‌ها نشان می‌دهند که برای رأی و نظرشان احترام قائل‌اند.

به موضوع‌هایی فکر می‌کنید که می‌خواهید در مورد آن‌ها به فرزندانتان حق انتخاب بدهید. اطمینان حاصل کنید که می‌توانید انتخاب او را بپذیرید. انتخاب این موارد به سن و توانایی فرزندتان بستگی دارد.

در زیر مثال‌هایی در این زمینه آورده می‌شود:

• برای شام می‌توانم ماکارونی یا دلمه درست کنم. کدام را انتخاب می‌کنی؟
• می‌توانی برای امشب هر نوع بازی را که دوست داری انتخاب کنی.
• اگر با کفش گِلی وارد شوی باید جای پایت را نظافت کنی. تصمیم با توست: درآوردن کفش یا نظافت؟
• می‌توانی هر پیراهنی را که قیمت آن کمتر از 50 هزار تومان است، انتخاب کنی.

 مهم‌ترین عوامل مؤثر بروز لجبازی در کودکان عبارت‌اند از:

1. مشخص نبودن شیوه تربیتی والدین و گستاخ شدن فرزندان؛ لوس بار آوردن کودکان و بی‌صبری کودک
2. بی‌توجهی والدین به کودک به سبب مشغله‌های کاری
3. محرومیت از نوازش و مهر مادری
4. ندیده گرفتن نیازهای شدید کودکان و فراهم آمدن زمینه‌ای برای بهانه‌گیری و لجبازی در کودکان
5. اعمال فشار به کودک برای اطاعت از دستورات پدر و مادر
6. بیماری‌های مداوم و عادت به رفع خواسته‌ها با ناله و گریه
7. احساس عدم استقلال در کودک و سعی در جبران آن
8. معاشرت‌های ناروا و تقلید کودکان از لجبازی بزرگترها

به‌طورکلی می‌توان گفت با احترام و محبت به کودک، همدلی و هم‌زبانی، پرس‌وجو از کودک برای آگاهی از مشکلش، اهمیت دادن به کودک، آموختن راه زندگی سالم به کودکان و اصلاح شیوه‌ی فرزند پروری والدین به کنترل لجبازی در کودکان کمک می‌شود.

• والدین از پاداش دادن رفتار خوب، غفلت می‌کنند.

علی بعد از شام به پدرش که در حال مطالعه روزنامه بود گفت: امروز توی مهدکودک یه شعر جدید یاد گرفتم؛ بخونم براتون؟ “پدر نه‌تنها برای علی پاداشی در نظر نمی‌گیرد که حتی  نمیخواد شعر رو بخونه”  پدر: لطفاً برو به مامان بگو چای هم بیاره.

• والدین ناخواسته رفتار خوب را با تنبیه پاسخ می‌دهند.

نگین خواست که با مرتب‌کردن اتاقش مادرش رو خوشحال کنه و بعدازاینکه اسباب‌بازی‌ها رو جمع کرد، به سمت مادر دوید و گفت: مامان بیا ببین وسایلم رو جمع کردم. مادر نگاهی به اتاق انداخت و گفت: هر وقت لباس‌هات رو از روی زمین برداشتی اتاقت مرتب میشه.

• والدین ناخواسته رفتار بد را پاداش می‌دهند.

سارا  همراه پدر و مادرش از خرید برگشتن و پدر خیلی خسته و کلافه‌ست. مادر به سارا گفت: اول ناهار بخوریم و چرتی بزنیم و بعد برو برنامه کودک ببین. سارا: من دلم می‌خواهد برنامه کودک ببینم وگرنه گریه می‌کنم. پدر: سارا ! هر کاری دوست داری بکن، فقط گریه نکن.

• والدین از تنبیه ملایم کودک به‌ دلیل رفتار بد غفلت می‌کنند.

پدر و مادر هر دو در اتاق نشستن و رفتار آرش رو می‌بینند که بی‌دلیل گوش برادر کوچک‌ترش رو میپیچونه. هیچکدوم آرش رو سرزنش نمیکنن. مادر: امیدوارم کمی این پسرت رو تربیت کنی. پدر: دعوا کردن تو خون پسرهاست.

بی‌توجهی فعال، برگرفتن تمام وجود خود از کودکی است که لجبازی می‌کند و رفتارهای زیر را از خود نشان می‌دهد (یادمان باشد تا زمانی که رفتار کودک به خودش و دیگران آسیب نمی‌زند بی‌توجهی جایز است)‌:

• نق زدن و سروصدا به راه انداختن
• لب ورچیدن و اخم کردن
• گریه کردن با صدای بلند به‌منظور تحت تأثیر قرار دادن والدین
• اصرار و مطالبه مداوم

بی‌توجهی فعال یعنی عدم دادن پاداش ناخواسته به رفتار بد کودک از طریق توجه کردن.

این راهکار برای قشقرق‌های کودکان نوپا و کودکان در سنین پیش از مدرسه بسیار مؤثر است. چنانچه شما به کودک خود که در حال لجبازی و بدخلقی است توجه نشان داده و یا او را سرزنش کنید، ناخواسته به رفتارش پاداش داده‌اید. در این مواقع با در نظر گرفتن ایمنی کودک از اتاق خارج شوید یا به او پشت کنید و وانمود کنید که توجهتان به چیز دیگری جلب شده است و به‌محض اینکه رفتار بد خاموش شد به او پاداش دهید ‌(بهتر است پاداش‌هایی که در نظر می‌گیرید مادی نباشند و از فعالیت‌هایی استفاده کنید که برای کودک لذت‌بخش خواهند بود)

اگر با تمام موارد گفته‌شده هنوز با مشکل لجبازی در کودکان روبرو بودید، توصیه می‌شود که حتماً از مشاورین متخصص و روانشناسان کودک مشورت بگیرید.

علل پزشکی لجبازی در کودکان

در شیوه پزشکی اعتقاد بر این است که ریشه بسیاری از لجبازی‌ها به مشکلات زیستی و عصبی مربوط می‌شود که اگر این‌ها درمان شوند موجب درمان لجبازی در کودکان می‌گردد.

کودکان مبتلا به اختلال پردازش شنیداری، اختلال نقص توجه، اختلال سلوک، یا اختلال بی‌اعتنایی مقابله‌ای، معمولاً بسیار یک‌دنده هستند و لجبازی می‌کنند.

در این موارد روان‌پزشک و کار درمانگر، می‌توانند تسهیل‌کننده‌ی لجبازی در کودکان باشند.

آیا کودک شما نیز لجبازی می‌کند و حرف شما را گوش نمی‌دهد؟ راهکار شما برای مقابله با این رفتار کودکان چه بوده است؟ نظرها و تجربیات خود را با دیگر خوانندگان فکر بنیان در میان بگذارید.

[kkstarratings]