پیشگیری از آلزایمر یکی از مهمترین مباحث دهه اخیر است.
چند نفر از شما که مشغول خواندن این متن هستید خواستار عمری بالای 80 سال هستید؟
قطعاً ذات انسان و میل به جاودانگیاش با سلامت روان در پیوند است و همهی ما خواستار زندگی با عمر بالایی هستیم.
اکنون میخواهم سفری تصوری و خیالی به آینده داشته باشید. جایی که همهی ما 85 ساله هستیم.
همهی ما در دو حالت دیده میشویم: یکی از ما ممکن است دچار بیماری آلزایمر شده باشیم و دیگر حالت اینکه فردی سالم باشیم و دوران رشدی خود را به سالمترین شکل ممکن طی کرده باشیم.
قسمتی از وحشت از بیماری آلزایمر که در افراد وجود دارد به این دلیل است که فکر میکنند نمیتوانند کاری برای این بیماری انجام دهند و پیشگیری از آلزایمر عملاً به امری غیرممکن تبدیلشده است.
باوجود دهها تحقیق هنوز روش ای برای پیشگیری از آلزایمر کشف نشده است پس اگر ما در زمرهی انسانهای خوشبخت و سالم قرار گیریم وزندگی روی خوشش را به ما نشان داده باشد و تا آن سن به ادامهی حیات دست پیداکرده باشیم، آلزایمر بخشی از سرنوشت مغز ما خواهد بود.
اما الزاماً بهاینترتیب اتفاق نمیافتد و ما در این مطلب قصد داریم به شما بگوییم که چطور میتوانیم سرنوشت مغزمان را تغییر بدهیم و به پیشگیری از آلزایمر دست پیدا کنیم، حتی باوجوداینکه پیشرفتی در حوزههای روش درمان صورت نپذیرفته است.
سازوکار عصبشناسی آلزایمر
اتصال دو نورون در محلی اتفاق میافتد که سیناپس نام دارد. سیناپس محلی است که پیامرسانهای عصبی به یکدیگر متصل میشوند. محلی که ما از طریق آن میاندیشیم، احساس میکنیم، میبینیم، میشنویم و آرزو میکنیم و به یاد میآوریم.
سیناپس مکانی است که آلزایمر از آن نشات میگیرد.
حال اگر موافق باشید میخواهیم نگاهی عمیقتر به سیناپس و اتفاقاتی که درون آن میافتد، بیندازیم.
در طول عملیات تبادل داده علاوه بر انتشار پیامرسان عصبی همچون گلوتامیک در حمل سیناپس، نورونها همچنین پپتید کوچکی به نام آمولوئید بتا منتشر میکند.
در حالت عادی آمولوئید بتا توسط میکروگلیا پاکسازی میشود که بهاصطلاح سلولهای سرایدار مغز ما هستند.
اکثر عصب شناسان بر این باور هستند که آلزایمر زمانی آغاز میشود که آمولوئید بتا شروع به تجمع میکند که این تجمع از طریق انتشار بیشازحد یا اختلال در پاکسازی آنها صورت میپذیرد و سیناپسها شروع به انباشته شدن با آمولوئید بتا میکنند.
زمانی که این اتفاق رخ میدهد در عملکرد سیناپس اختلالی روی میدهد و ماده متراکم چسبندهای به نام پلاک آمولوئید ساختهوپرداخته میشود.
حضور تراکم پلاکهای آمولوئید که اولین مرحله آلزایمر هست، هماکنون در مغزتان یافت میشود که تنها راه یافتن و متوجه شدن تراکم این پلاکها انجام اسکن توموگرافی است.
هر تراکمی یک نقطهی شروع و یک نقطهی اوج و یک نقطه پایان دارد که با اتفاقی همراه است. حداقل 15 تا 20 سال زمان میبرد تا تراکمهای پلاکهای آمولوئید به نقطه اوجشان برسد.
بعد از رسیدن به نقطه اوج، پلاکها شروع به تقسیم سلولی میکنند که باعث وقوع علائم اولیه بیماری آلزایمر میشود. همزمان با به وقوع پیوستن این مرحله اختلالاتی در حافظه، زبان، ادراک برای ما به وجود میآید.
برای پیشگیری از آلزایمر باید پلاکهای آمولوئید را از رسیدن به نقطهی اوج بازداریم پس اگر دارویی را هم بخواهیم بسازیم باید دقیقه همین عمل را انجام دهد و داروی تولیدی ما در گروه داروهای پیشگیری از آلزایمر طبقهبندی میشود.
طبق مطالعات و تحقیقات بهعملآمده روش زندگی ما انسانها در تجمع پلاکهای آمولوئید بسیار متأثر است.
در خواب عمیق با امواج آهسته مغزی، سلولهای گلیال مایع مغزی نخاعی را در سراسر مغز شستشو میدهد. بهعبارتدیگر باقیمانده متابولیک در سیناپسهایمان که در طول بیداری جمع شدهاند را پاکسازی میکنند.
خواب عمیق همانند یک نیروی پاکسازی برای مغز ما است اما اگر از خواب، خودمان را محروم کنیم چه اتفاقی میافتد؟
یکشب محرومیت از خواب باعث افزایش آمولوئید بتا میشود و خود این تجمع آمولوئید باعث اختلال در خواب میشود که باعث افزایش بیشتر این آمولوئیدها میگردد.
از عوامل مؤثر بر پیشگیری از آلزایمر میتوانیم با کنترل سلامتی قلبی و عروقی و فشارخون و دیابت و چاقی و استعمال کمتر دخانیات (سیگار) و کنترل کلسترول به پیشگیری از آلزایمر کمک کنیم.
حدود 80% از کالبدشکافیها نشان دادهاند که افراد دارای آلزایمر دچار بیماریهای قلبی و عروقی بودهاند.
تمرینات هوازی نشان داده است که در کاهش میزان آمولوئید در نمونههای حیوانی مؤثر واقعشده است.
مطالعهای بر روی 678 راهبه زن که همگی بالای 75 سال سن داشتند صورت گرفت، پس از تشریح مغزشان توسط محققان، نکات شگفتانگیز و قابلتأمل آشکار شد.
مغز آنها علیرغم وجود پلاکها و انقباضهای مغزی، هیچگاه اثری از داشتن بیماری آلزایمر در طول حیاتشان مشخص نشد.
پژوهشها ثابت کرده است که راهبهها از یک سطح مقاومت ادراکی بالایی برخوردار بودهاند. بهعبارتدیگر سیناپسهای عملیاتی زیادی داشتند.
کسانی که سالهای زیادی آموزش رسمی دارند، مهارتهای بالایی در ادبیات دارند، کسانی که در فعالیتهای منظم و متداول روانی هستند.
پس به طبع این موارد ذکرشده مقاومت ادراکی بالایی دارند. آنها مسیرهای فراوان و ذخیرهای برای ارتباط عصبی دارند که خود باعث پیشگیری از آلزایمر میشود.
پس اگر آنها آلزایمر هم داشته باشند هنوز هم مسیرهای سیناپسی پشتیبان زیادی را دارا هستند که باعث میشود احساس فراموشی چیزی را نکنند که خود قدم بسیار مؤثری بر پیشگیری از آلزایمر بهحساب میآید.
ساختن ذهنی مقاوم برای پیشگیری از آلزایمر و راههای دسترسی به آن را میتوان در چند مورد بیان کرد:
- زبانی غیر از زبان مادری خود یاد بگیرید.
- همواره دوستان مختلف و جدید پیدا کنید تا اطلاعات زیاد و مسیرهای سیناپسی زیادی را ایجاد کنید.
- به خواندن کتابهای مختلف مشغول شوید.
امید است با خواندن این مطلب و آگاهی پیدا کردن از راههای پیشگیری از آلزایمر، سلامت مغزی خود را در دوران کهنسالی تضمین کنید.
