کمرویی و اضطراب اجتماعی

کمرویی و اضطراب اجتماعی مفاهیمی مرتبط به هم هستند؛ البته با این تبصره که به یک مفهوم واحد اشاره ندارند. مشخصه کمرویی دوری گزیدن از موقعیت‌های اجتماعی و مضطرب و پریشان شدن به هنگام حضور در آن‌هاست.

برخی از این موقعیت‌ها عبارت است از گفتگو، بیرون رفتن با نامزد، ملاقات با افراد ناآشنا، باز کردن سر صحبت، جواب دادن به تلفن، جرأت‌مندی، مقابله با تعارضات بین فردی یا سخن گفتن درباره کسی.

کمرویی با درون‌گرایی نیز ارتباط دارد؛ یعنی افراد کمرو در مقایسه با افراد برونگرا یا اجتماعی، از موقعیت‌های اجتماعی بیشتر دوری می‌کنند و ترجیح می‌دهند تنها باشند.

مشخصه اضطراب اجتماعی عصبی و آشفته شدن در موقعیت‌هایی‌ست که ممکن است فرد در معرض دید دیگران قرار گیرد، چهارچشمی پاییده شود و مورد قضاوت قرار گیرد.

افراد کمرو، بی‌شک، اضطراب اجتماعی را هنگامی با گوشت و پوست خود احساس می‌کنند که باید با دیگران ارتباط برقرار نمایند با این حال، گاه، افرادی که کمرو نیستند نیز اضطراب اجتماعی را احساس می‌کنند.

برای مثال، افرادی که نسبتاً اجتماعی هستند ممکن است در موقعیت‌هایی که در کانون توجه قرار دارند، احساس ناراحتی کنند. برخی از این موقعیت‌ها عبارت است از سخنرانی، غذا خوردن، دست به قلم بردن در مکان‌های عمومی، استفاده از توالت عمومی، کار کردن در مکان‌های عمومی، بودن در ملأعام، مرتکب اشتباه شدن در مکان‌های عمومی یا ورزش کردن در سالن ورزشی.

بنابراین، اگر کسی از بابت دستپاچه شدن یا خوار شدن در موقعیت‌های اجتماعی نگران باشد، می‌توان گفت که اضطراب اجتماعی دارد. اگر این شخص در نتیجه ارتباط با دیگران، معمولاً، آشفته می‌شود، می‌توان گفت آدم کمرویی است.

همه افراد، حال می‌خواهند کمرو باشند یا نباشند، هرازگاهی در موقعیت‌های اجتماعی دچار اضطراب می‌شوند. کمرویی و اضطراب اجتماعی از جمله امور طبیعی تلقی می‌شوند. در واقع همه، گاه، آن‌ها را احساس می‌کنند.

تقریباً همه، گاه در موقعیت‌های اجتماعی مضطرب می‌شوند. در پژوهشی که انجام شده است، دیده شده که علائم جسمی اضطراب اجتماعی، در جمعیت عمومی شایع است.

شرکت‌کنندگان این پژوهش گفتند وقتی در موقعیتی اجتماعی به سر می‌برند، گاهی اوقات علائم جسمی اضطراب به سراغشان می‌آید.

برخی از شایع‌ترین آن‌ها عبارت بود از:

دلشوره، تنش، سرخ شدن چهره، مشهود بودن ترس در چهره، تندتند زدن قلب، گرفتن زبان، بغض کردن، عرق کردن، لرزیدن و بی‌اختیار و به طرز نامناسبی خندیدن یا سخن گفتن.

اغلب اوقات، یگانه پی‌آمد اضطراب اجتماعی، آشفتگی موقتی است. در بسیاری از موارد، اضطراب برای دیگران محسوس نیست و علائم آن با فعالیت‌های روزمره تداخل نمی‌کند.

اگر دیگران متوجه اضطراب فرد شوند، پاسخشان معمولاً خصمانه نخواهد بود. در واقع کمرویی و اضطراب اجتماعی، به میزان کم، ممکن است از جمله ویژگی‌های مثبت تلقی شوند.

کمرویی گاه ممکن است نشانه تواضع یا واقع‌بین بودن در نظر گرفته شود؛ صفاتی که اغلب، مطلوب و خوشایند انگاشته می‌شوند.

در واقع مضطرب نشدن، آن هم در موقعیتی اجتماعی، ممکن است برای برخی افراد گران تمام شود. مطمئناً افرادی را می‌شناسید که دلتان می‌خواهد درباره نظری که دیگران درباره‌شان دارند، نگران‌تر از این باشند که هستند.

اندکی کمرویی و اضطراب اجتماعی بد که نیست، هیچ! خیلی هم خوب است. اگر از بابت قضاوتی که دیگران درباره شما می‌کنند، به هیچ عنوان نگران نباشید، احتمال دارد کار دست خودتان بدهید.

در چنین اوضاع و احوالی، ممکن است هرچه به ذهنتان می‌آید، بر زبان جاری کنید؛ یعنی، به آثاری که در دیگران خواهد گذاشت، توجهی نکنید.

همچنین ممکن است دیر سرکار حاضر شوید، بدون آمادگی درباره مطلبی سخنرانی کنید و اطلاعات بسیار خصوصی را فاش نمایید.

در پی چنین اقداماتی، طولی نخواهد کشید که داد دیگران درخواهد آمد و اوضاع قمر در عقرب خواهد شد. داشتن مقادیری اضطراب اجتماعی شما را از پی‌آمدهای نامطلوب مصون نگه می‌دارد.

اضطراب اجتماعی زمانی مسأله‌ساز می‌شود که به کرات و به شدت بالا بروز پیدا کند، به گونه‌ای که فرد پریشان شود، اجرای فعالیت‌های روزمره‌اش با مشکل مواجه گردد و نتواند به هدف‌های مهمی که در سر دارد، دست یابد.

برای مثال، فروشنده‌ای که هر وقت با مشتریان گفتگو می‌کند، مضطرب می‌شود و کرکره مغازه‌اش را پایین می‌کشد، احتمالاً متوجه این مسأله می‌شوید که اضطرابش نمی‌گذارد مثل بچه آدم کاسبی کند.

به همین ترتیب زنی را در نظر بگیرید که دلش می‌خواهد رابطه صمیمانه‌ای برقرار کند اما هرگاه فرصتی پیش می‌آید، دست رد به سینه طرف مقابل میزند؛ چون می‌ترسد نکند حال طرف مقابل را بد کند.

چنین فردی به احتمال فراوان در نتیجه‌ی اضطرابش، مأیوس و درمانده می‌شود. در این موارد، اضطراب اجتماعی بی‌بروبرگرد مسأله‌ساز است.

کمرویی و اضطراب اجتماعی وقتی به مسأله چشمگیری تبدیل می‌شود، متخصصان حوزه سلامتِ روان از آن تحت عنوان هراس اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی یاد می‌کنند.

این اختلال، شکل شدید اضطراب اجتماعی است که پریشانی فزاینده‌ای را موجب می‌شود و در اجرای کارهای روزمره خلل ایجاد می‌کند. هراس اجتماعی ممکن است بر بسیاری از حوزه‌های زندگی اثر سوء بگذارد.

در خصوص میزان شیوع هراس اجتماعی، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد؛ با این حال، پژوهشگران کانادایی یکی از بهترین برآوردها را به دست داده‌اند.

پژوهش آنان نشان داده که میزان شیوع هراس اجتماعی در جمعیت عمومی چیزی در حدود 7 درصد است؛ به عبارت دیگر، تقریباً از هر 15 نفر، یک نفر به هراس اجتماعی مبتلاست و بسیاری از افراد، واجد علائم خفیف‌ترِ اضطراب اجتماعی هستند، علائمی که ممکن است هر از چندگاهی اذیتشان کند.

کمرویی و اضطراب اجتماعی، به کرات، در مردان و زنان، همچنین، فرهنگ‌های مختلف بروز پیدا می‌کند؛ هرچند افراد مختلف ممکن است اضطراب خود را به طرق گوناگونی نشان دهند.

تمرین:

• کمرویی به چه طریقی چوب لای چرخ زندگی‌تان می‌کند؟

دفترچه یادداشت خود را بردارید و بالای یکی از صفحاتش بنویسید «کمرویی به چه طریقی چوب لای چرخ زندگی‌تان می‌کند؟». سپس، در زیر آن به مواردی اشاره کنید که کمرویی و اضطراب اجتماعی زندگی‌تان را با دردسر مواجه می‌کنند.

اگر کمرویی و اضطراب اجتماعی، مسأله‌ای برایتان ایجاد نمی‌کردند، زندگی‌تان چه فرقی می‌کرد؟ دوستان بیشتری پیدا می‌کردید؟ دوستان مختلفی پیدا می‌کردید؟ شغل دیگری می‌یافتید؟ سرگرمی‌های متنوعی می‌داشتید؟ چگونه روزگار می‌گذراندید؟ روابطتان با دیگران تغییر می‌کرد؟

اگرچه با برخی از عوامل بروز کمرویی و اضطراب اجتماعی آشناییم، هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند که علل آن چیست. کمرویی و اضطراب اجتماعی علل مختلفی دارند و این علل تا حدودی منحصربه‌فرد هستند.

اضطراب اجتماعی، مانند اشکال دیگر اضطراب، احتمالاً منشأ تکاملی دارد؛ یعنی، راهی است برای حفاظت از ما در برابر خطرهای احتمالی.

اضطراب اجتماعی به ما کمک می‌کند تکانه‌های خود را کنترل کنیم؛ بنابراین، کاری نمی‌کنیم یا حرفی نمی‌زنیم که فردای روز از کرده خود پشیمان شویم.

با وجود این، اضطراب در برخی افراد، شدید، غیرعادی و اغلب مضر است؛ به عبارت دیگر، آنان از چیزی به این خوبی، بسیار به ارث برده‌اند!

مهروموم‌هاست که پژوهشگران تلاش می‌کنند بفهمند چه عواملی به بروز اضطراب اجتماعی شدید دامن میزند.

برخی از عواملی که آنان تاکنون یافته‌اند، عبارت‌اند از:

• ژنتیک:

از نظر آماری، فردی که والدین یا خواهر – برادرِ مبتلا به هراس اجتماعی دارد احتمال اینکه به همان اختلال دچار شود، ده برابر بیشتر از فردی است که هیچ یک از اعضای خانواده‌اش چنین مسأله‌ای ندارد.

• مغز:

پژوهش‌های اخیر نشان داده که افراد وقتی اضطراب اجتماعی را احساس می‌کنند، بخش‌هایی از مغزشان بیشتر فعال می‌شود. شایان ذکر است که سنگ محک این پژوهش‌ها میزان جریان خون بوده است.

• یادگیری:

پژوهش‌ها نشان داده است که یادگیری و تجارب زندگی، در شکل‌گیری ترس نقش دارند. در برخی موارد، تجارب منفی زندگی ممکن است به اضطراب اجتماعی، آن هم از نوع نسبتاً شدیدش، دامن بزند.

بزرگ شدن در جوار افرادی که کمرو هستند یا اضطراب اجتماعی دارند نیز ممکن است در شکل‌گیری کمرویی و اضطراب اجتماعی نقش داشته باشند.

• باورهای اضطراب‌زا:

باورهای فرد نیز در ابتلا به اضطراب اجتماعی نقش دارند. اگر فرد موقعیت‌های اجتماعی را، به اشتباه، خطرناک تلقی کند، هنگام مواجهه با آن‌ها، به احتمال فراوان، مضطرب می‌شود و حس بسیار بدی پیدا می‌کند.

• رفتارهای اضطراب‌زا:

رفتارهای اضطراب زا، از قبیل اجتناب، ممکن است به تداوم کمرویی و اضطراب منجر شود. هرچقدر که سعی کنید مضطرب نشوید یا در دیگران اثر بدی نگذارید، احتمال بیشتری دارد که اضطراب را احساس نمایید. در صورتی می‌توانید خود را از بند کمرویی برهانید که با موقعیت‌های اضطراب زا رویارو شوید.

کتاب رهایی از کمرویی (10 راه‌حل ساده)؛ نوشته مارتین م. آنتونی؛ ترجمه سامان نونهال