فهمیدن اینکه چه احساسی دارید همیشه آسان نیست. اگرچه برخی افراد بهتر از دیگران این کار را انجام می‌دهند، اما جهان احساسات و عواطف برای همه ما معمایی پیچیده است. ازاین‌رو سواد و دانش هیجانی بسیار بااهمیت است. هیچ‌کس به ما یاد نداده است که احساسات چه هستند، برای چه وجود دارند، یا چگونه آن‌ها را باید شناخت و درک کرد. هیچ درسی در مدرسه وجود ندارد که درباره آن‌ها حرفی زده باشد؛ و هرگز به آن با دیدی پراهمیت در نظام آموزشمان نگریسته نشده است، جایی که پذیرفته‌ایم که فقط دیگران‌اند که می‌توانند به ما بگویند که چه انجام دهیم. احساسات و عواطف سال‌های متمادی بدون توجه مانده بودند اما کم‌کم شروع کرده‌اند به جلب‌توجه‌ی که شایستگی آن رادارند. در ورای آن‌که مخلوقاتی اجتماعی هستیم ما موجوداتی احساسی هم محسوب می‌شویم. این بدین معنا است که شیوه‌ی پردازش هر چیزی در درون شما، اینکه چگونه احساس می‌کنید را مشخص می‌کند. اکنون به بررسی عمیق‌تر چیستی دانش هیجانی می‌پردازیم.
یادگیری هیجانی-اجتماعی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کسب کنند. نوا میلیک موولر
دانش هیجانی چیست؟
لغت دانش معمولاً با فرایندهای آموزش خواندن و نوشتن به یک فرد به ذهن خطور می‌کند. این دو مهارت‌های اصلی آموزش به‌حساب می‌آیند؛ اما به نظر می‌رسد همین مفهوم به دیگر جوانب گوناگون آموزشی نیز تسری پیداکرده است. برای مثال صحبت از سواد اطلاعاتی، علمی و فناوری می‌شود. یکی از مهم‌ترین و جالب‌ترین چالش‌ها برای سلامت و شادی ما دانش هیجانی است. دانش هیجانی فرایند آموزش هیجانات است و از مدرسه آغاز می‌شود.
دانش هیجانی آموزش ماهیت هیجان به افراد است، برای چه وجود دارند و چگونه باید آن‌ها را ابراز کرد. به معنی آموزش فهمیدن هیجانات خود و دیگران در سطوح متفاوت هست. این‌یک چالش آموزشی و تربیتی است و تعداد زیادی از مدارس و پیش‌دبستانی‌ها، برنامه‌های آموزشی درزمینه‌ی هیجان را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند. به‌عنوان یک نکته حاشیه‌ای، شما میتوانید مفاهیم دانش هیجانی و آموزش هیجانی را به‌جای هم استفاده کنید. درست مانند دو قطار که نام‌های مختلف دارند ولی یک مقصد را طی خواهند کرد. آموزش هیجان روند همیشگی و مداوم آموزش است که رشد هیجانی را ترغیب می‌کند.
به دانش هیجانی به‌عنوان مکمل ضروری رشد شناختی نگاه می‌شود چراکه هر دو از عوامل اصلی رشد شخصیت کامل محسوب می‌شوند. رافائل بیسکوئرا
نویسندگانی مانند دانیال گولمن و رافائل بیسکوئرا توجهی خاص به توسعه مفهوم دانش هیجانی داشته‌اند. گولمن معتقد است که آموزش درباره شخصیت، رشد اخلاقی و وظایف اجتماعی و شهروندی، با دانش هیجانی و آموزش هیجانی برای رشد هوش هیجانی دست در دست یکدیگر دارند. دانش هیجانی این توانایی را به شما می‌بخشد که بتوانید رفتارهای مشکل‌ساز، پرخاشگری و تعارض‌ها را در روابط خودکنترل و هدایت کنید. مهم‌تر از همه این‌ها فقدان مهارت‌های هیجانی معمولاً با این نوع مشکلات همراه خواهد بود. برای همین است که اگر افراد را در این زمینه آموزش داده باشیم این مشکلات کمتر رخ می‌دهند.
بیشتر بخوانید: کتاب آن جا که عقل حاکم است
اهداف دانش هیجانی
دانش هیجانی به‌غیراز کمک به مردم در کشف جهان احساسات، اهداف خاصی دارد:
- شناسایی حالت‌های ابراز هیجانی ضعیف
- فراگیری شناخت اینکه هیجانات چیست‌اند و چگونه می‌توان آن‌ها را در دیگران تشخیص داد
- یادگیری طبق بندی هیجانات
- تنظیم و پردازش سطوح هیجانی
- بالا بردن تحمل ناکامی‌ها در زندگی روزانه
- پیشگیری از مصرف مواد اعتیادآور و سایر رفتارهای پرخطر
- افزایش تاب‌آوری
- داشتن یک نگرش مثبت به زندگی
- پیشگیری از تعارضات بین فردی
همچنین نویسندگانی هستند که اهداف دیگری را ذکر کرده‌اند مانند یادگیری همدلی، خودکنترلی عواطف و تأخیر در لذت بردن. رفتارهای مثبتی وجود دارند که نه‌تنها در سلامت روان ما نقش دارند بلکه در سلامت روان دیگر افراد نیز نقش مهمی دارند.
فواید دانش هیجانی
درک بهتر احساسات و عواطف ما را دقیق‌تر می‌کند به همین دلیل می‌توانیم خوشحال‌تر باشیم. این درک جزئی از هوش است که محدود به مسائل شناختی نمی‌شود و قطعاً باید شامل بخش‌های احساسی و رفتاری نیز باشد. چیزی که ما می‌خواهیم بگوییم این است که این فقط مهم نیست که ببینید چه احساسی دارید. بلکه این نیز مهم است که بدانید چگونه آن را ابراز کنید و چگونه اطلاعاتی را که این عواطف برای شما فراهم می‌کنند پردازش و درک کنید. سرانجام باید دانست که این راه و روش درک آن‌ها در سلامت ذهنی شما نقش خواهد داشت.
تنها کودکان نیستند که از این فرآیند آموزش و یادگیری بهره می‌برند. معلمان و کل جامعه آموزشی نیز از این موضوع بهره‌ای به دست خواهند آورد. حتی والدین اگر که با فرزندانشان درباره آنچه در کلاس درس آموخته‌اند کار کنند می‌توانند از این آموزش بهره‌‌مند شوند. دانش هیجانی یک چالش گسترده و عظیم است؛ اما به معنای یک فرصت فوق‌العاده نیز هست. راهی باارزش است که خود و دیگران را بهتر بشناسید. یک آگاهی و بیدار شدن است که مسلماً سزاوار تلاش و کوشش بسیار خواهد بود.
اگر شما نیز به فکر آموزش دانش هیجانی به فرزندان خود هستید، میتوانید نظرات و راهکارهای خود را با دیگر خوانندگان فکر بنیان در میان بگذارید.
