اختلال اسکیزوفرنی در کودکان

اختلال اسکیزوفرنی در کودکان یک بیماری روانی مزمن، شدید و بسیار ناتوان‌کننده می‌باشد. با وجود اینکه سابقاً در مورد تفاوت و یا تشابه اسکیزوفرنی کودکان با اسکیزوفرنی بزرگ‌سالان سردرگمی‌هایی وجود داشت، ولی هنوز هم تشخیص گذاری این بیماری بسیار دشوار است.

به هر یک از آن دسته از اختلالات روان‌پریشی که با قطع رابطه با واقعیت، الگوهای غیرمنطقی تفکر، هذیان و توهم مشخص می‌شود، اسکیزوفرنی می‌گویند.

روان‌پریش به آن دسته از افرادی اطلاق می‌شود که با واقعیت قطع رابطه کرده‌اند و هذیان (باورهای نادرست) و توهم دارند.

اختلال اسکیزوفرنی در کودکان به عنوان ظهور زودهنگام اسکیزوفرنی در نظر گرفته و همانند نوع بزرگ‌سالی تشخیص داده می‌شود. در حال حاضر شواهد بسیاری وجود دارد که نابهنجاری‌های اسکیزوفرنی کودکی مشابه اسکیزوفرنی بزرگ‌سالی است و نشان‌دهنده‌ی آن است که پیوستاری از این بیماری در طول زندگی افراد وجود دارد.

چندین عامل زمینه‌ساز ژنتیکی برای اسکیزوفرنی وجود دارد. میزان اسکیزوفرنی در میان خویشاوندان درجه یک کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی، بیش از حد طبیعی است.

میزان اسکیزوفرنی در بستگان بزرگ‌سالان مبتلا به اسکیزوفرنی بالاست. 10 درصد والدین کودکان اسکیزوفرنیک نوعی اختلال روان‌پریشی را دارند. همچنین میزان عقب‌ماندگی ذهنی در خواهر یا برادر این کودکان بالاتر است.

اگر فردی مبتلا به اسکیزوفرنی باشد، احتمال اینکه خواهر/ برادرش هم مبتلا به این اختلال تشخیص داده شوند، 7 تا 9 درصد است. اگر یکی از والدین اسکیزوفرنی داشته باشد، احتمال اینکه کودک نیز مبتلا باشد، 10 تا 15 درصد است. هرچه تعداد بیشتری از اعضای خانواده بیمار باشند، خطر بیماری بیشتر می‌شود.

همبستگی اسکیزوفرنی بین دوقلوهای همسان که ژن‌های مشابهی دارند بین 22.4 تا 50 درصد است. همین نشانگر آن است که اسکیزوفرنی یک اختلال کاملاً ژنتیکی نیست بلکه به‌وضوح مؤلفه‌های محیطی نیز دارد. در حقیقت، ممکن است اسکیزوفرنی یک بیماری واحد، با یک دلیل واحد نباشد بلکه احتمالاً توسط تعدادی عوامل محیطی و ژنتیکی ایجاد می‌شود که این عوامل با هم تعامل دارند.

راه‌های متعددی برای بررسی مطالعات ژنتیکی وجود دارد:

• مطالعات اتصالات کروموزومی
• آزمایش‌های خرده چیدمان (میکرواَری)
• مطالعات مرتبط با ژن

با هر یک از روش‌های فوق ژن‌های زیادی در ارتباط با اسکیزوفرنی مشخص شده است.

برخی ژن‌ها می‌توانند ویژگی‌های مرتبط با اختلال اسکیزوفرنی در کودکان و نه خود بیماری را برانگیزاند. وجود ژن‌های متعددی که زمینه‌ساز اسکیزوفرنی هستند می‌توانند تغییرپذیری و گوناگونی نشانه‌ها را بین افراد بیمار توضیح دهند.

ژن‌های مرتبط با اسکیزوفرنی

در حال حاضر پژوهش بسیار وسیعی در مورد رابطه‌ی ژنتیک و اسکیزوفرنی انجام شده است. از آنجایی که نتایج حاصل از این پژوهش بسیار جدید است، بنابراین هنوز هم نمی‌توانیم بگوییم تغییرات ژنتیکی به طور مستقیم مسئول ایجاد اسکیزوفرنی هستند.

در طول مراحل مختلف زندگی فرد یک یا تعدادی ژن غیرعادی می‌توانند با هم عمل کنند. در طول زندگی، مغز می‌تواند سطوح متفاوتی از حساسیت را داشته باشد.

این تفکر که یک ویروس ممکن است باعث ایجاد اسکیزوفرنی باشد، از مدت‌ها پیش مورد توجه قرار گرفته است. شواهد موجود از این فرضیه حمایت می‌کنند که مادرانی که در طول سه ماه دوم بارداری‌شان با ویروس‌هایی مواجه می‌شوند، خطر بیشتری وجود دارد که در فرزندشان اسکیزوفرنی ایجاد شود.

در اکثر موارد هیچ شواهدی مبنی بر وجود علت ویروس یا عفونت قبلی وجود ندارد و پس از مرگ بیماران اسکیزوفرنیک هیچ ویروس خاصی در مغزشان وجود نداشته است.

ممکن است ویروس در مادران، استرس جسمانی ایجاد کرده و به‌نوبه‌ی خود در کودکان به ایجاد بیماری منجر شود.

ممکن است عفونت ویروسی در طول سه‌ماهه دوم بارداری (زمانی که مغز در دوره حساس رشدی است)، جنین را نسبت به اسکیزوفرنی آسیب‌پذیر سازد. این فرضیه همچنان در دست بررسی است.

شواهدی که نشان دهد اسکیزوفرنی به علت ضربه روانی است وجود ندارد.

بسیاری از مشکلات عصبی – روان‌پزشکی این کودکان، از سنین بسیار پایین‌تری وجود دارد، حتی قبل از اینکه اسکیزوفرنی تشخیص داده شود. این مشکلات عبارت‌اند از: نقص‌های عصبی – حسی و عصبی – حرکتی، اختلالات توجه، ناتوانی در سازمان‌دهی یا پردازش افکار و مشکلاتی در ارتباطات.

به‌کرات در گذشته این کودکان دیده شده که سال‌ها قبل از این که نشانه‌های روان‌پریشی برای خانواده‌ها یا معلم‌ها آشکار شود، خود فرد آن‌ها را تجربه می‌کرده است.

حتی ممکن است کودکان کم سن و سال نشانه‌های روان‌پریشی داشته باشند ولی علائمشان را نابهنجار ادراک یا تجربه نکنند. ممکن است این موضوع بعدها روشن شود، زمانی که مشکلی بحرانی در زندگی کودک به وجود آید که نشانه‌های مذکور را وخیم‌تر کرده و تشخیص اسکیزوفرنی مطرح شود.

هیچ شواهدی مبنی بر اینکه فرزند پروری نامناسب (هر نوع والدگری) باعث ایجاد اسکیزوفرنی می‌شود، وجود ندارد.

اسکیزوفرنی بیماری است که علل متعددی دارد و مؤلفه‌های ژنتیکی و رشدی مهمی در آن نقش دارند. با این حال فرزند پروری می‌تواند در سیر بیماری نقش داشته باشد. چگونگی عمل یا عکس‌العمل والدین و خانواده می تواند روند بیماری و تأثیر درمان‌های پزشکی را وخیم‌تر یا بهتر سازد.

داشتن فرزندی با یک بیماری مزمن و برآمدن از عهده‌ی آن بسیار دشوار است و برای کسب نتایج مثبت، به هر نوع حمایت خانوادگی و هم حمایت حرفه‌ای – پزشکی نیاز خواهید داشت.

والدین برای اینکه در قوانین تربیتی فرزندان و تصمیم‌گیری در مورد روند درمانی آن‌ها ثابت‌قدم، حمایت و متفق‌القول باشند، می‌بایست متحد و متکی به هم باشند.

به هر حال واضح است والدین نباید کسی را به خصوص خودِ کودک را به خاطر بیماری سرزنش کنند. در واقع والدگری خوب و حمایتی، زندگی همه را راحت‌تر می‌کند و به کودک در مبارزه علیه اسکیزوفرنی کمک خواهد کرد.

مواجهه با مواد سمی یا عوارض آن در حین بارداری یا زایمان و زمان تولد به عنوان عوامل خطر در مطالعات اسکیزوفرنی بزرگ‌سالی مورد بررسی قرار گرفته است ولی در این زمینه کارهای اندکی درباره اسکیزوفرنی کودک انجام شده است.

در کودکان به همان اندازه که رویدادهای استرس‌زای زندگی با زمینه‌های زیستی اسکیزوفرنی تعامل دارد، خود این رویدادها نیز می‌تواند عاملی آشکارساز برای این بیماری باشد.

کودکان اسکیزوفرنی به احتمال زیاد به طبقات اجتماعی– اقتصادی پایین تعلق دارند ولی مشخص نیست این موضوع به خاطر موقعیت اقتصادی یا عوامل دیگری از جمله محیط یا بافت اجتماعی مثل بیماری‌های روانی والدین و کارکرد پایین آن‌هاست یا نه.

نمودار فوق افزایش خطری را نشان می‌دهد که با عوامل محیطی مرتبط با اختلال اسکیزوفرنی در کودکان رابطه دارد. این اعداد با مقایسه وجود عوامل خطر در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در مقابل افراد غیر اسکیزوفرنیک محاسبه شده است.

هرچه این اعداد بالاتر باشند، عامل خطر بیشتری در گروه بیماران وجود دارد. لطفاً توجه کنید که این نمودار فقط رابطه و نه علت بیماری را نشان می‌دهد. تعیین علت بیماری، بسیار دشوار است.

می‌توان اشاره کرد که دو یا چندین چیز می‌توانند باهم ارتباط داشته باشند و عوامل خطر هم فقط حلقه‌های ارتباطی هستند. یک عامل خطر علت بیماری نیست، بلکه فقط داده‌ی آماری می‌باشد.

کتاب ۱۰۰ پرسش و پاسخ درباره اسکیزوفرنی کودکان؛ نوشته جوزین کوبرت؛ ترجمه امینه کاکایی، دکتر اسما عاقبتی، دکتر میترا حکیم‌شوشتری، مریم زارع