اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ (Internet addiction disorder) را شبیه وابستگی دارویی دانست و برخی آن را اختلال کنترل تکانه معرفی کرده‌اند؛ اما طبق تعریف راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5 این اختلال در طیف اختلالات کنترل تکانه و اختلال وسواس طبقه‌بندی شده است؛ و معیارهای اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ عبارت‌اند از:
- اشتغال ذهنی با اینترنت
- افزایش زمان صرف شده به صورت آنلاین
- عدم توانایی فرد برای کاهش یا قطع استفاده توأم با بی‌قراری هم‌زمان
- دمدمی‌مزاج شدن یا افسردگی
- آنلاین بودن به میزانی طولانی‌تر از آنچه فرد در ابتدا قصدش را داشته است
- خطر از دست دادن شغل، رابطه یا سایر فرصت‌ها به دلیل استفاده از اینترنت
- دروغگویی برای پنهان کردن میزان وسعت استفاده از اینترنت و یا استفاده از اینترنت برای گریز از احساسات منفی
طبق تعریف، دارا بودن دست‌کم 5 علامت و نشانه از موارد مذکور به معنیاعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ می‌باشد. انجمن روان‌پزشکی آمریکا نیز اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ را یک الگوی اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ که موجب اختلال در عملکرد شده و با حالات ناخوشایند روانی در طول یک دوره دوماهه همراه باشد تعریف و برای تشخیص آن هفت ملاک ارائه داده است که وجود حداقل سه مورد از آن‌ها در یک دوره دوماهه ضروری است.
ملاک‌های مزبور عبارت‌اند از:
- نشانگان تحمل
- نشانگان ترک
- زمان اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ بیش از آنچه فرد در ابتدا قصد دارد به طول انجامد.
- تمایل مداوم برای کنترل رفتار
- صرف وقت قابل‌توجه برای امور مرتبط با اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ
- کاهش فعالیت‌های اجتماعی، شغلی و تفریحی در اثر اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ
- تداوم اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ با وجود آگاهی از اثرات منفی آن.
اجزای اعتیاد
گریفیتز (1988) وی معتقد است اعتیاد رفتاری (اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ) دارای اجزای زیر می‌باشد:
الف- برجستگی: هنگامی که فعالیت معینی مهم‌ترین فعالیت در زندگی فرد شده و تفکر و احساس و رفتار وی تحت سلطه خود درآورد.
ب- تغییر خلق: حالت خلسه و آرامی و تخدیرکننده‌ای که فرد تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
ج- تحمل: نیاز به فعالیت گسترده و تکراری برای رسیدن به همان ثبات قبلی.
چ- تعارض: تعارض ممکن است تعارض در ارتباطات بین فردی (ارتباطات مخدوش بین معتاد و افرادی است که با وی سر و کار دارند همچون اعضای خانواده) باشد و یا تعارضات درون فردی (در درون فرد و در ارتباط با یک فعالیت معین) باشد.
ح- نشانه‌های کناره‌گیری: با افزایش زمان استفاده از اینترنت تعاملات و روابط واقعی و فیزیکی با دستتان، اعضای خانواده و دیگران کاهش می‌یابد و فرد به کناره‌گیری و انزوای اجتماعی روی می‌آورد.
د- بازگشت: بعد از ترک اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ همچون دیگر رفتارهای اعتیادی فرد ممکن است تمایل شدی به تکرار رفتارها و کسب پاداش و لذت باشد، از این رو ممکن است حتی بعد از کنترل، رفتار دوباره عود نماید.
همچنین، به نظر هولمز، هرگاه میزان استفاده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ به کمتر از 19 ساعت در هفته برسد، در آن صورت فرد به صورت طبیعی از اینترنت استفاده کرده است و در صورت استفاده بیش از 19 ساعت در هفته از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ، فرد معتاد به اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ محسوب می‌شود؛ اما به نظر یانگ فرد معتاد به اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ کسی است که حداقل 38 ساعت در هفته و یا 8 ساعت در روز، وقت خود را صرف استفاده از آن می‌کند. در هر حال، صرفن‌ظر از کمیت استفاده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ می‌توان به علائم اعتیاد به آن توجه داشت.
بسیاری از مبتلایان به اعتیاد ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ تقریباً تمام ساعات بیداری خود را در پایانه‌های رایانه‌ای می‌گذرانند. الگوهای استفاده آن‌ها از رایانه تکراری و ثابت است و قادر نیستند در مقابل میل قوی به استفاده از رایانه یا “وبگردی” مقاومت کنند.
تکانشوری در ایجاد و تحول اعتیاد مؤثر بوده و پیش‌بینی‌کننده آن می‌باشد و با آسیب‌پذیری نسبت به اعتیاد رابطه دارد و افراد با ویژگی تکانشوری در خودکنترلی با مشکلاتی روبرو بوده و رفتارهای پرخطر در آنان افزایش می‌یابد، اشتغال فکری با تصاویر جنسی و استفاده از سایت‌های غیراخلاقی و مستهجن، معتادان به اینترنت ممکن است مجذوب پایگاه‌های خاصی شوند که نیازهای مشخصی را مرتفع می‌کنند، مثل خرید، مسائل جنسی، بازی‌های رایانه‌ای و پرخوری، روابط عاشقانه، ورزش و غیره.
نشانه‌های اعتیاد
نشانه‌های روان‌شناختی
- احساس لذت و شعف فراوان در زمان استفاده از رایانه
- ناتوانی در متوقف کردن فعالیت
- صرف زیاد وقت در رایانه
- احساس تهی بودن
- تنهایی و افسردگی و بدخلقی هنگام عدم دسترسی به رایانه
- کناره‌گیری و بی‌توجهی و ﻏﻔﻠﺖ از دوﺳﺘﺎن
- کناره‌گیری از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﻲ واﻗﻌﻲ و ﻳﺎﻓﺘﻦ دوﺳﺘﺎن ﻣﺠﺎزی ﺧﺎﻧﻮاده
- بی‌توجهی به خود
- خانواده و دوستان
- ﺷﻐﻞ ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ
- بی‌قراری رواﻧﻲ- ﺣﺮﻛﺘﻲ در ﺻﻮرت ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮدن اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- داﺷﺘﻦ اﻓﻜﺎر وﺳﻮاﺳﻲ درباره اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- داشتن سبک زندگی ناسالم و ایجاد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ به‌منظور ﺻﺮف وﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- کاهش عمومی و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣظه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﺴﻤﻲ
- ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ و اختلال در اﻟﮕﻮ و کیفیت ﺧﻮاب با ﻫﺪف اﺧﺘﺼﺎص وﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮای ﻛﺎر ﺑﺎ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- دروغ ﮔﻔﺘﻦ به‌منظور ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮدن ﻣﺪت زﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- ﻣﺎﻧﺪن در ﻓﻀﺎی اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻴﺶ از مورد نظر
- اﺷﺘﻐﺎل ﻓﻜﺮی در ﺧﺼﻮص اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
در هنگام استفاده از اینترنت اگر اتصال به شبکه قطع شود همچون فرد شکست‌خورده در عشق اﺣﺴﺎس ﺧﻸ می‌کنند و بروز مشکلات متعدد در فعالیت‌های تحصیلی، شغلی و اجتماعی و بین فردی.
نشانه‌های جسمانی و رفتاری
که می‌توان از:
- سندرم عصبی استخوان مچ
- خشکی چشم
- چشم‌درد
- سردردهای میگرنی
- کمردرد
- بی‌نظمی در غذا خوردن
- توجه نکردن به بهداشت شخصی و کاهش فعالیت‌های بدنی
- ﻛﺎﻫﺶ فعالیت‌های لذت‌بخش و سرگرمی‌های ﻗﺒﻠﻲ به‌منظور اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ
- احساس خستگی بیش از حد
- تنبلی
- چک کردن ایمیل خود به طور مکرر
- حفظ بودن نشانی‌های اینترنتی
- استفاده از الفاظ
- اصطلاحات و نشانه‌های اینترنتی
علاوه بر موارد یادشده می‌توان به صرف پول زیاد برای خرید و تعمیرات سخت‌افزار و نرم‌افزار نیز اشاره کرده است.
انجام پرسش‌نامه اعتیاد به اینترنت را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
