نگاهی به پدیده آرایش

ای آینه، به من بگو!

«صورت رنگ‌پریده‌ام زیر سفیدی این پودر سفیدتر می‌شود، براق‌تر می‌شود، از پوست چیزی پیدا نمی‌ماند وقتی قرمزی ماتیک را روی آن پهن می‌کنم. خط لب را بالاتر و پایین‌تر از لب‌ها می‌کشم، کمی. یک صورتک انگار چسبیده روی پوستم، یک‌تکه و چسبناک، که نمی‌گذارد پوستم تکان بخورد…»

رنگ، زیبایی، جذابیت! گزارش شروع شد. رنگ‌ها زیبا هستند و زیبایی می‌آورند؛ حتی وقتی‌که روی صورت می‌نشینند. جذابیت رنگ‌ها، در محصول نهایی‌شان است؛ صورتکی که می‌سازند؛ زیبا و کاملاً متفاوت با نمونه اصلی!
این واقعیت دنیای امروز است! هر چه خیابان‌ها خاکستری‌تر می‌شوند، تعداد آدم‌های رنگی بیشتر می‌شود. فقط کافی است لحظه‌ای وارد دنیای این آدم‌ها شوید؛ «گاه دیدنی» آن‌قدر زیاد است که پا سست می‌کنید برای ماندن!
یک نگاه به گذشته نشان می‌دهد که «آراستن» جزو جدایی‌ناپذیر فطرت انسان‌هاست. اقوام بدوی و آدم‌های دور از تمدن آمریکای جنوبی هم خود را بااستخوان شکار تزئین می‌کردند. حتی بشر در مراحل ابتدایی، از صمغ‌ها و خاک‌های رنگین برای آرایش خود استفاده می‌کرده. تاریخ کشور ما هم از این قاعده مستثنا نیست؛ آرایش کردن از خیلی وقت پیش‌بین زنان ایرانی مرسوم بوده. «دکتر ویلز» که در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار به ایران سفرکرده در سفرنامه خود می‌نویسد: «زنان اعیان و طبقه بالا، اغلب چهره خود را به کمک وسایل آرایش محلی آرایش می‌کنند و یک خال درشت مشکی هم وسط ابروان خود می‌کشند که در طبقه کم‌بضاعت گاه این خال تبدیل به پولک رنگی می‌شود… میزان آرایش چهره‌ها به هنگام رفتن به مهمانی یا عروسی‌ها شدت زیادی پیدا می‌کند و حالت افراطی به خود می‌گیرد.»
درهرحال زنان ایرانی، گونه‌ها را با سرخاب سرخ می‌کردند و صورت و گردن خود را به کمک پودر سفید، مژه و چشم‌ها هم به‌وسیله سرمه به‌کلی سیاه می‌شد. آن‌ها حتی عقیده داشتند که استعمال سرمه چشم را تقویت می‌کند و موجب افزایش بینایی می‌شود!

امروز دیگر استفاده از لوازم‌آرایشی نه برآورد یک خواسته، بلکه یک احتیاج اقتصادی است که گاهی نیاز به زیبایی ازآنجا ریشه می‌گیرد! اگرچه همیشه واقعیت گفتنی نیست اما در سربسته‌ترین حالت تنها می‌توان نوشت: این روزها اگر خانمی برای کار به شرکت، مؤسسه و… درخواست بدهد و ظاهر و قیافه خود را فراموش کند، در شرایط برابر به لحاظ تخصصی با دیگران، در اکثر مواقع او در آزمون استخدام آخرین نفر خواهد بود؛ مگر اینکه مهارت یا زمینه استثنایی داشته باشد. البته این تنها یکی از انگیزه‌های قابل‌نوشتن است!
درهرصورت با از بین رفتن مرزهای آرایشی، سن آرایش هم به‌عنوان یک متغیر وابسته پایین‌تر آمده و دختران جوان، در سنین پایین، دست به آزمودن رژلب، پودر و رژ گونه می‌زنند. در بیشتر نمونه‌ها، این پدیده از تیره شدن رابطه با پدر و مادر ریشه می‌گیرد. گروهی از این دختران می‌خواهند از گروه سنی خود پیشی بگیرند. از رهگذر جادوی لوازم‌آرایش، آن‌ها به آرزوی دیرینه خود برای کوتاه کردن دوره کودکی و نوجوانی و به دست آوردن دلخواه‌ترین خواسته خود – بزرگ‌سالی- دست می‌یابند.
«دوران نوجوانی دوران کسب هویت مستقل فردی است. تغییر رفتار دختران نوجوان در این سن، طبیعی است. آن‌ها سعی می‌کنند ازنظر نوع لباس و آرایش با افرادی که حتی یک سال از آن‌ها کوچک‌ترند، متفاوت باشند. هدف این متفاوت ایجاد فاصله است. آن‌ها دوست دارند که بزرگ شدن خود را به رخ بکشند. پدیده آرایش در سنین پایین بستگی زیادی هم به گروه همسالان فرد دارد. این گروه‌ها گروه‌های دوستی بچه‌های هم سن هستند. در آن‌ها فرد زمینه کنش متقابلی را کشف می‌کند که می‌تواند با آن قواعد رفتار را مورد  آموزش و کاوش قرار دهد درنتیجه نوجوان رفتار خود را با رفتار گروه همسالان خود منطبق می‌کند.»
این سخنان دکتر حمید نوروزی است. این روان‌شناس همچنین معتقد است: «کمبود اعتمادبه‌نفس اولین محرک در بین بسیاری از زنان و دختران برای آرایش کردن است. بیشتر آن‌ها فکر می‌کنند که در صورت خود نقص عمده‌ای دارند، این نقص گاهی آن‌قدر بزرگ جلوه می‌کند که برای رفع آن دست به هر کاری می‌زنند. آرایش در اینجا اولین انتخاب است. زیرابه کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از تصور داشتن نقص کمک می‌کند.»

نگاهی به پدیده آرایش – اما زیبایی هم حادثه می‌آفریند! باور نمی‌کنید؟ سری به صفحه حوادث روزنامه‌ها بزنید.

تیتر صفحه حوادث: «کشف باند بین‌المللی قاچاق لوازم‌آرایشی غیرمجاز از دوبی به تهران»! حالا یک‌بار دیگر به ریمل، خط چشم و رژلبی که خریده‌اید نگاه کنید:
«بهداشتی؟ مجاز؟» حتماً هستند! البته این جواب جماعت فروشنده است. چه در یک مغازه لوکس و گران در خیابان میرداماد و چه در یک بساط کوچک در یکشنبه‌بازار پایانه خاوران، آن‌ها همیشه ادعا دارند که جنس غیراستاندارد تحویل مشتری نمی‌دهند. تشخیص حقیقت با شما! اما توصیه دکتر فرید ابراهیمی، متخصص پوست و مو، این است، بخوانید: «برای تهیه لوازم‌آرایشی استاندارد بهتر است که خانم‌ها حتماً به داروخانه‌ها یا نمایندگی‌های معتبر لوازم‌آرایشی – بهداشتی مراجعه کنند. حتماً به تاریخ تولید و انقضای کالایی که می‌خرند توجه داشته باشند و حتی‌الامکان قبل از تهیه این لوازم، با یک پزشک متخصص مشورت کنند تا با توجه به نوع پوست خود، مواد مناسبی را تهیه کنند.»
هدف افراد سودجو مشخص است: پول درآوردن و احتمالاً سیر کردن شکم! نتیجه اما گفتنی نیست، دیدنی است: یک روز در مطب یکی از متخصصان پوست و مو و یک معطلی چندساعته؛ نتیجه، دیدن دختران جوانی است که به علت استفاده از لوازم‌آرایشی ارزان‌قیمت و مشترک، حالا هزینه‌های چند برابر برای درمان می‌پردازند.
شیما دانشجوی تئاتر است. روی صندلی‌های سفیدرنگ مطب نشسته. می‌گوید: «برای لایه‌برداری پوست آمده‌ام. دکترم می‌گوید این از اثرات استفاده از وسایل گریم است. خوب به‌صورت هرکسی می‌زنند!»
آزاده هم دختر جوان دیگری است که به خاطر عفونت چشم به پزشک مراجعه کرده. تشخیص پزشک: «استفاده از رنگ‌های غیرمجاز در ریملی که آزاده به مدت یک ماه از آن استفاده می‌کرده»!
در همین راستا خبرها حاکی از فعالیت بخشی از وزارت بهداشت درزمینهٔ نظارت بر تولید و پخش لوازم‌آرایشی – بهداشتی در ایران است. حتی درزمینهٔ لوازم‌آرایشی خارجی هم شرکت‌های واردکننده، به شرطی می‌توانند جنس‌هایشان را وارد کنند که مجوزهای لازم را داشته باشند. برای کسب این مجوزها، شرکت‌های واردکننده باید دقیقاً جزئیات اقلام واردشده را از شرکت سازنده برای وزارت بهداشت بگیرند و یا وارداتشان در آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت تجزیه و آنالیز شود.
بااینکه آرایش با اصول صحیح قرار است به جوان‌تر و شاداب‌تر ماندن پوست کمک کند، اما فرهنگ نا به‌جای استفاده از لوازم‌آرایشی به‌صورت مشترک و گروهی، پیامدی متفاوت دارد.
یادگرفتن اینکه لوازم‌آرایش هم جزو وسایل شخصی به شمار می‌روند کار سختی نیست، اما در جمع‌های دوستانه این نکته اغلب فراموش می‌شود.
درهرحال حکایت آدم‌هایی که هرروز صبح، بعد از شستن دست و صورت، از آینه می‌پرسند: «ای آینه! به من بگو! چه کسی از همه قشنگ‌تر است؟!» انتهایی ندارد. اینکه چرا آرایش می‌کنید، پرسیدن ندارد! به هر دلیلی که هست، حداقل از لوازم‌آرایشی معتبر استفاده کنید.
نه! نمی‌توانم چشم‌هایم را بازکنم. سرم را بالا بیاورم و زل بزنم توی آینه! تصاویر تند و تند از ذهنم می‌گذرند… تصاویر مهمانی هفته پیش و کرم پودر دوستم که دست‌به‌دست می‌گشت!
نیم‌خیز می‌نشینم جلوی آینه… آهسته پلک‌ها را باز می‌کنم. حالا این من هستم! و نه دوستم یا هیچ‌کس دیگر… این من هستم با همان لکه‌های قهوه‌ای‌رنگی که چند هفته پیش روی صورت دوستم دیده بودم… درست زیرگونه‌ها… نزدیک‌بینی. حالا شبیه هم هستیم، انگار هر دو یک صورتک زده باشیم!