حساسیت مفرط به طرد شدن از سوی دیگران، خصیصه ی بالینی محوری اختلال شخصیت دوری گزین است و صفت شخصیتی عمده آنها کمرویی است. افراد مبتلا به این اختلال از گرمی و امنیتی که در روابط انسانی وجود دارد خوششان می آید، منتها پرهیز و گریز از ایجاد رابطه با دیگران علت ترس آن ها از طرد شدن است. وقتی با کسی صحبت می کنند، عدم قطعیت و فقدان اطمینان به خود در آنها دیده می شود و با تواضع و شکسته نفسی حرف می زنند. از سخنرانی در جمع یا تقاضا کردن از دیگران می ترسند، چون به طرد بسیار حساس اند.
امروزه محققان نمی دانند که علت اختلال شخصیت دوری گزین چیست، گرچه نظریه های زیادی در مورد علل احتمالی آن وجود دارد. اکثر متخصصان مدل زیستی-روانی-اجتماعی را علت این اختلال می دانند. این نشان می دهد که هیچ فاکتور واحد ی علت اصلی این اختلال نیست. بلکه طبیعت پیچیده و احتمالا متقابل هر سه عامل مهم است. اگر فردی این اختلال شخصیتی را داشته باشد، تحقیقات نشان می دهد که احتمال اینکه فرزتدان آن به این اختلال مبتلا شوند وجود دارد. رفتار اجتناب ناپذیر معمولا در دوران کودکی با خجالت، انزوا و اجتناب از غریبه ها یا مکان های جدید شروع می شود. اکثر افرادی که در سالهای ابتدایی خود خجالتی هستند، تمایل دارند که این ویژگی را در خود از بین ببرند. اما کسانی که اختلالات شخصیتی دوری گزین را دارند، این صفات رفتاری را از دوران کودکی تا بزرگسالی با خود به همراه می آورند.
میزان شیوع اختلال شخصیت دوری گزین 2 تا 3 درصد از جمعیت عمومی است. در مورد نسبت جنسی یا الگوی خانوادگی آن هیچ اطلاعی در دست نیست. نوزادانی که مبتلا به مزاج خجالتی تشخیص داده می شوند، ممکن است بیشتر کسانی که امتیازهای بالایی در مقیاس های فعالیت روی آوری می گیرند، استعداد این اختلال را داشته باشند.
بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین قادر به انجام کار های خود هستند، به شرط آنکه در محیطی حمایت شده قرار داده شوند. برخی از آنها ازدواج می کنند، بچه دار می شوند و زندگی محدودی را سر می کنند که تنها ارتباطش با اعضای خانواده است. اما همین که نظام حمایتی شان از کار بیفتد، افسردگی، اضطراب و خشم ممکن است به سراغشان بیاید. اجتناب ناشی از هراس در این ها شایع است و سابقه ی جمعیت هراسی ممکن است در آنها وجود داشته باشد یا در سیر بیماریشان به آن هم دچار شوند.
اطلاعات زیادی درباره سیر بالینی اختلال فراموشی تجزیه ای بدست نیامده است. اما در موارد حاد می توان با جدا کردن فرد از موقعیت آسیب زا و انتقال به محیط امن از شروع آن جلوگیری کرد. در افرادی که دچار اختلال فراموشی تجزیه ای به طور مزمن می باشند، شرایط بسیار ناتوان کننده ای برایشان بوجود می اید. این افراد نیاز به حمایت اجتماعی شدیدی دارند.
- اختلالات افسردگی پایدار
- اختلال هراس اجتماعی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت اسکیزوئید
روان درمانی در این بیماران مشروط به آن است که نخست رابطه ای اعتماد آمیز ایجاد شود. درمانگر باید در برابر ترس های آن ها به ویژه ترسی که از طرد شدن دارند، موضعی پذیرا و تاییدکننده اتخاذ کند و در نهایت بیمار را تشویق کند که از لاک خود بیرون آید تا برآنچه از دید او تحقیر و طرد و شکست جلوه کرده، فایق شود. البته درمانگر این تکلیف را که بیمار، مهارت های اجتماعی تازه اش را در خارج از جلسه ی درمان تمرین کند، باید با احتیاط به بیمار بدهد، چون شکست خوردن بیمار در انجام آن می تواند اعتماد به نفس او را که از قبل هم خراب بود، خراب تر کند.
جرات آموزی هم یکی از اشکال رفتاردرمانی است که به بیمار می آموزد که نیاز های خود را با صراحت بیان کند و اعتمادبه نفس خود را ارتقا دهد. دارودرمانی، در تدبیر اضطراب و افسردگی که گاه از خصایص همراه این اختلال می شوند، را به کار برده اند. در برخی از بیماران از داروهای مسدود کننده ی (بتابلوکرها) مثل آتنولول، برای تدبیر پرفعالیتی دستگاه عصبی خودکار (اتونوم) مفید بوده است.به نظر می رسد فعالیت این دستگاه در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین بالا باشد، خاصه در هنگام روی آوردن به موقعیتی که از آن می ترسند. داروهای سروتونرژیک هم می توانند حساسیت بیمار به طرد را کم کنند.
به زودی
به زودی
به زودی
میثم 45 ساله، کارمند اداره پست بود. برای ارزیابی به درمانگاه تخصصی افسردگی مراجعه کرد. او می گفت از اول دبستان همیشه احساس افسردگی داشته و بیشتر از چند روز در هر دوره خلق طبیعی نداشته است. علایم او خواب آلودگی، بی علاقگی به هر کاری، عدم تمرکز، احساس بی کفایتی، بدبینی و رنج بود. زمانی که در خانه تنها باشد، موسیقی گوش می دهد یا تلویزیون می بیند. تنها در این زمان دوره خلق طبیعی دارد. در طول مصاحبه به این نکته اشاره کرد که هیچ وقت در حضور دیگران احساس آرامش ندارد. او می گوید قبل از کودکستان هر وقت از او می خواستند در حضور دوستان والدینش صحبت کند ذهنش خالی می شد. در جمع هایی که همسالان او حضور داشتند به شدت احساس اضطراب می کرد و یا از قبول کردن دعوت آن ها خودداری می کرد. اگر هم در آن جمع ها حضور پیدا می کرد تمام مدت را ساکت می ماند.
در کلاس به پرسش های معلم با نوشتن جواب می داد و اغلب من من می کرد و نمی توانست صحبت کند. وقتی با بچه های غریبه رو به رو می شد به چشمان آن ها نگاه نمی کرد و از اینکه او را نگاه کنند می ترسید و تصور می کرد که دستپاچه و شرمنده می شود. او مطمئن بود که همه ی اطرافیانش فکر می کنند او خنگ یا لال است. وقتی بزرگ تر شد با دو نفر از بچه های همسایه همبازی شد اما هیچ وقت دوست صمیمی نداشت. نمره های او خوب بود اما هر وقت انتظار می رفت که در کلاس صحبت کند، نمی توانست. در نوجوانی از دختر ها می ترسید و تا به امروز با هیچ دختری بیرون نرفته است و از این موضوع ناراحت است. هرچند به اندازه ای افسرده بود که احساس می کرد علاقه ای برای قرار ملاقات ندارد. لئون وارد دانشگاه شد و تا زمانی کوتاه عملکرد خوبی داشت اما به تدریج به علت افت نمره هایش ترک تحصیل کرد. روبه رو شدن با افراد مختلف برای او هم چنان دشوار بود. در مصاحبه های شغلی به مشکل بر می خورد چون نمی توانست به سوال ها پاسخ دهد. فقط یکی دوبار توانست کار پیدا کند آن هم بخاطر این که آزمون آن کتبی بود.
در 24 سالگی در امتحان خدمات دولتی قبول شد و شغلی در شیفت شب به او پیشنهاد دادند و او هم آن را پذیرفت. این شغل را به علت تماس کم با دیگران دوست داشت. پیشنهاداتی که برای ارتقای شغلی به او داده می شد را به علت ترس از فشارهای اجتماعی رد می کرد. او سرپرست چند کارمند بود ولی دستور دادن به آن ها برایش سخت بود. هیچ دوستی نداشت و همیشه دعوت هایی که از جانب دیگران به او می شد را رد می کرد. در سال های گذشته برای غلبه بر کمرویی و افسردگی درمان های گوناگونی را امتحان کرده بود. او در موقعیت های اجتماعی هیچ وقت دچار اضطراب ناگهانی نشده بود بلکه با پیش بینی موقعیت ها اضطرابش به تدریج افزایش می یافت. او تجربه هایی از نشانه های روان پریشی نداشت.
