اصطلاح روان درمانگر اصطلاحی کلّی است که به افراد مختلفی، با مدارج علمی متفاوت، اطلاق می‌گردد. متأسفانه به دلیل آن که شناخت عمومی نسبت به این که روان درمانگر باید دارای چه صلاحیت‌های علمی باشد در سطح مناسبی نیست، برخی افراد تنها با گذراندن یک یا دو دوره چند ماهه به این کار حساس می‌پردازند و سلامت روانی جامعه را با خطرات جدّی روبرو می‌سازند. در این اینجا شما را باتخصص‌های مختلفی که در این رشته وجود دارد و حدود اختیارات درمانی هر یک آشنا می‌کنیم.
- روان‌پزشک
- دارای درجه دکتری پزشکی به اضافه دوره تخصصی روان‌پزشکی.
- روان‌پزشک باید موفق به گذراندن امتحان بورد تخصصی در پایان دوره خود گردد.
- روان‌پزشکان می‌توانند برای بیماران دارو تجویز کنند.
- روانشناس
- دارای درجه کارشناسی ارشد روانشناسی با یک تا دو سال آموزش تکمیلی.
- دارای درجه دکتری روانشناسی که معمولاً با 4 سال آموزش روانشناسی بعد از دوره کارشناسی همراه است.
- در بسیاری از کشورها روان‌شناسان قبل از آن که اجازه کامل روان درمانی دریافت کنند باید یک تا دو سال زیر نظر یک روانشناس دیگر تجربه کاری کسب کنند.
- مشاور
- دارای دو تا سه سال آموزش‌های دانشگاهی در روشهای مشاوره.
- حوزه‌های تخصصی شامل ازدواج، مشاوره خانواده، مشاوره تحصیلی و مشاوره اجتماعی می‌باشد.
- مددکار اجتماعی
- دارای تقریباً 2 سال آموزش دانشگاهی به همراه تکمیل دوره دستیاری و تجربه کار زیر نظر روانشناس یا مددکار اجتماعی.
- برخی مددکاران اجتماعی ممکن است دارای مدرک کارشناسی ارشد در امور اجتماعی بوده و یا تجربه کارهای بالینی زیر نظر روان‌شناسان و دیگر متخصصان را داشته باشند.
- سرپرستار روان‌پزشکی
- دارای درجه کارشناسی ارشد یا بالاتر در پرستاری سلامت روانی یا روان‌پزشکی.
- سرپرستار روان‌پزشکی می‌تواند به ارزیابی بیمار و تشخیص اختلال بپردازد و نتیجه را به روان‌پزشک گزارش کند.
- روان‌پزشک می‌تواند برخی از روان درمانی‌ها را به سرپرستار روان پزشکی محوّل کند.
- سرپرستار روان‌پزشکی به عنوان پرستار متخصص بالینی در مکان‌های مختلف نظیر بیمارستان‌ها، درمانگاه‌های خصوصی، اورژانس‌های روان‌پزشکی و مراکز درمان اعتیاد و سوء مصرف مواد کار می‌کند.
حوزه روان درمانی در اثر حق انتخاب‌های زیاد و تحولات عظیم، پراکنده شده و به حالتی از گیجی افتاده است.
طی سی سال گذشته ما شاهد تورم عنان گسیخته درمان‌هایی بوده‌ایم که اسامی گوناگونی را به خود اختصاص داده‌اند.
در سال 1959 هارپر 36 نظام روان درمانی مجزا را شناسایی کرد؛ در سال 1976 پارلف 130 درمان را در بازار روان درمانی، یا
بهتر است بگوییم در جنگل روان درمانی مشخص کرد.
در تعریف روان درمانی می‌توان گفت که هیچ تعریف واحدی از روان درمانی، مقبولیت عام نیافته است.
از دیدگاه یکپارچه نگر ما، تعریف قابل قبول روان درمانی از چند ویژگی ضروری بر خوردار است:
- اولاً این تعریف باید پدیده‌های بالینی را به شیوه نسبتاً عینی، عملیاتی کند.
- ثانیاً این تعریف باید از لحاظ نظری و تا آنجا که ممکن است از نظر معنایی بی طرف باشد.
- ثالثاً روان درمانگران دارای گرایش‌های گوناگون در مورد آن اتفاق نظر داشته و آن را تأیید کنند.
رابعاً تعریف کلی ما باید به طور مؤدبانه‌ای منصفانه باشد، یعنی، این تعریف باید بدون قربانی کردن یکپارچگی رویکرد خاص با
نظریه‌ها به طور برابر بر خورد کند.
تعریف ما از روان درمانی به شرح زیر است:
روان درمانی کاربرد آگاهانه و عمدی روشهای بالینی و مواضع میان فردی است که از اصول روان شناختی رایج با دست آمده
وهدف آن کمک به افراد است تا رفتارها، شناخت‌ها، هیجان‌ها، و یا سایر ویژگیهای شخصی خود را در جهتی که شرکت کنندگان
در درمان آن را مطلوب می‌دانند، تغییر دهند.
تعاریف دیگر از روان درمانی:
روان درمانی به شیوه‌هایی گفته می‌شود که در آن مشکلات روانی و عاطفی از طریق بیان مشکلات به یک درمانگر و گفتگو با او درمان می‌گردد. روان درمانگر به شناخت شما از خود و بهتر شدن توانایی مقابله‌تان کمک می‌کند.
- روان درمانی رابطه‌ای حرفه‌ای بین بیمار و درمانگر است که مبتنی بر اصالت، جدیت، صمیمیت و آزادی است.
- روان درمانی یا درمان رواشناختی، اشاره به روشی دارد که توسط درمانگری آموزش دیده به شکل حرفه‌ای، با توجه به خاستگاه “اختلال تحت درمان”، انجام گیرد.
- روان درمانگری بر دو پایه “رابطه” و “ارتباطات” به شکل کلامی و غیرکلامی استوار است.
- روان درمانی کاربرد اگاهانه روشهای بالینی و “مواضع میان فردی” است که از اصول روانشناسی رایج حاصل شده وهدف آن کمک به درمانگیران است که رفتارها، شناخت‌ها، هیجان‌ها، و دیگر ویژگیهای فردی خود را، در جهت درمان مطلوب تغییر دهند.
- روان درمانی دارای سبکهای گوناگونی است به صورت نمونه برای درمان ترس مرضی روان درمانی به “سبک رفتاری” از چهارشیوه حساسیت زدایی منظم، غرقه سازی، سرمشق گیری و تنش کاربردی کمک می‌گیرد.
- در درمان اختلالهای شخصیت، روان درمانی تحلیلی یا روانکاوانه کاربرد دارد.
اهداف روان درمانی عبارتند از:
- تغییر الگوهای آسیب زای رفتاری
- بهبود احساس ارزشمندی
- حل و فصل تعارض‌ها
روان درمانی به یادگرفتن مسائلی در مورد خودتان کمک می‌کند. در بعضی از موارد، شما یاد می‌گیرید که چگونه گذشته را درک کرده و آن را با زمان حال تطبیق دهید. در موارد دیگر شما از آن دسته از پاسخهایتان که مشکلاتی را در زندگی شما ایجاد می‌کنند آگاه شده و شیوه‌های تغییر آنها را یاد می‌گیرید.
به طور خلاصه می‌توان گفت که:
روان درمانگران، با استفاده از اصول و تکنیکهای روانشناختی و فنون روان درمانی، به دنبال تغییر، اصلاح و درمان مشکلات عاطفی و رفتاری هستند. علاوه بر این روان درمانگر به دنبال تقویت، رشد و تکامل جنبه‌های سالم و مثبت شخصیت می‌باشد.
اصل اساسی در روان درمانی، رابطه عاطفی و انسانی است که بیمار و متخصص با یکدیگر برقرار می‌کنند. در جریان این رابطه بیمار تجارب و رفتارهای جدیدی فرا می‌گیرد که او را در برطرف کردن مشکلات و سازگاری با محیطش کمک می‌کند. در مورد اینکه روان درمانی به چه میزان می‌تواند منجر به تغییر رفتار شود، تحقیقات طولی متعددی طی سالیان گذشته صورت گرفته است.
پاین تحقیقات بیانگر آن است که روان درمانی نه تنها روش بسیار مؤثر و مفیدی در برطرف کردن معضلات روانی و رفتاری است، بلکه نوعی آموزش پایدار در تغییر ویژگیهای شخصیت و رفتار به شمار می‌رود، که میزان بسیار پایینی در بازگشت علائم بیماری را به همراه خواهد داشت.
بدیهی است اهداف روان درمانی، یعنی توقف، تغییر و برطرف نمودن علائم بیماری و تقویت و تکامل جنبه‌های مثبت شخصیت، در صورتی محقق خواهد شد که مراحل و فرایند کلی درمان به صورت کامل اجرا شود. تعهد، تخصص و مهارت لازم درمانگر در استفاده از راهبردهای مداخله‌ای لازم از یک طرف، و از طرفی مشارکت فعال و مداوم مراجع در جلسات درمانی و پرهیز وی از کمال گرایی و انتظارات غیر منطقی از درمان، از جمله موارد قابل توجه در روان درمانی می‌باشد.
تکنیکهای مورد استفاده هر روانشناس در فرایند روان درمانی، برخواسته از رویکرد نظری روانشناختی اختصاصی وی که در آن حوزه مهارت، تجربه و آموزش لازم را فرا گرفته است، خواهد بود. نظریه‌های روانکاوی، رفتاری، شناختی- رفتاری و نظریه‌های متمرکز بر خانواده از جمله رویکردهای فوق هستند که هر کدام فنون و روشهای درمانی خاص خود را دارا می‌باشند و درمانگر با استفاده از فنون و تکنیکهای یکی از این نظریه‌ها و یا استفاده از ترکیبی از روشهای نظریات فوق، جریان روان درمانی را برای رسیدن به هدف نهایی درمان، یعنی تغییر رفتار نامطلوب هدایت می‌نماید.
اگر نیاز دارید تا با روانشناسی وقت مشاوره داشته باشید، در گرفتن وقت درنگ نکنید.
