همه‌چیز در چشم‌هاست: برقراری ارتباط چشمی

برقراری ارتباط چشمی شما به پیامتان اعتبار می‌بخشند. آن‌ها بخش عمده‌ای از بار انتقال معنا را به دوش دارند و در اینکه آیا شنونده پیام شما را باور می‌کند و به شما اعتماد می‌کند یا خیر، تأثیر بسزایی دارند.

بنابراین، چشم‌هایتان را باز کنید و در دو بخش بعدی، به شیوه‌های به کار بردن قاطعانه‌ی ارتباط چشمی و نیز مواردی که باید از آن‌ها بپرهیزید، توجه کنید.

چه کسی در یک گفتگو برقراری ارتباط چشمی بیشتری با طرف مقابل دارد: شنونده یا سخنگو؟ اغلب وقت‌ها، شنونده (البته به شرط اینکه سعی کند گوش دهد).

فرد سخنگو با چشم‌هایش چه می‌کند؟

گاهی وقت‌ها، به فرد مقابل نگاهی می‌اندازد، اما اغلب به اطراف می‌نگرد و سعی دارد افکارش را متمرکز کند بر اینکه چه می‌خواهد بگوید. برخی افراد هم:

• به آسمان نگاه می‌کنند
• به زمین نگاه می‌کنند
• از بالای شانه‌ی شما به پشت سرتان نگاه می‌کنند
• تقریباً به خودشان نگاه می‌کنند

شیوه صحبت کردن قاطعانه همراه با برقراری ارتباط چشمی به طرق مختلف تأثیرگذار است. در این شیوه شما در حالی که پیام خود را انتقال می‌دهید، ارتباط چشمی پیوسته با افراد مقابل برقرار می‌کنید. به کار بردن این شیوه بدین گونه است:

• ارتباط چشمی پیوسته برقرار کنید. هنگامی که با افراد صحبت می‌کنید، به آن‌ها بنگرید. برقراری ارتباط چشمی پیوسته رمز موفقیت شماست. البته این بدان معنا نیست که به طرف مقابل زل بزنید. پلک زدن و گاه‌گاه نظری به اطراف انداختن، کاملاً طبیعی است. نگاهی صادقانه داشته باشید تا توجه افراد را به خود جلب کنید. این شیوه‌ی ظریف و حساس، تأثیری مثبت و عمیق دارد.

این را امتحان کنید. از فردی بخواهید به پیام شما گوش بدهد و این پیام را دوبار در اختیار او قرار دهید. پیام کوتاهی را در حد دو سه جمله انتخاب و با این جمله آغاز کنید:

«یک نکته‌ی مهم برای من این است که…» بار اول پیام خود را در حالی بیان کنید که ارتباط چشمی پیوسته با فرد مقابل برقرار کرده‌اید و بار دوم پیام خود را در حالی بیان کنید که به اطراف می‌نگرید. از فرد مقابل بپرسید که در کدام حالت او احساس خوشایندتری در دریافت پیام و ارائه‌ی پاسخ داشت؟

فرد مقابل به کدام شیوه پاسخ مثبت‌تری می‌دهد؟ با این آزمایش‌ها به این نتیجه می‌رسید که برقراری ارتباط چشمی پیوسته، همواره موجب موفقیت ارتباط می‌شود.

هنگامی که فرد سخنگو ارتباط چشمی اندکی برقرار می‌کند، مخاطبان توجه چندانی به حرف‌های او نمی‌کنند. توجه آن‌ها منحرف می‌شود. اما هنگامی که ارتباط چشمی پیوسته برقرار می‌ماند، تأثیر بسیار زیادی در جذب شنوندگان دارد. این امر موجب می‌شود مخاطبان به شما توجه کنند و با دقت به پیامتان گوش دهند.

• ادامه دادن برقراری ارتباط چشمی. اغلب افراد این پرسش را مطرح می‌کنند که چقدر باید ارتباط چشمی را ادامه داد؟ بدیهی است که زمان مشخصی برای ادامه‌ی برقراری ارتباط چشمی و سپس نگریستن به اطراف وجود ندارد. زندگی و تعاملات آن فرمول‌های مشخصی ندارند، اما هرچه رابطه‌تان با فردی راحت‌تر و نزدیک‌تر باشد، ارتباط چشمی‌تان می‌تواند طولانی‌تر باشد و اینکه هیچ یک از دو طرف احساس ناراحتی کند. عموماً مدت‌زمان برقراری ارتباط چشمی در تعاملات دونفره، شش تا بیست ثانیه است، در حالی که در موقعیت‌های گروهی، زمان کمتری برای هر فرد اختصاص داده – سه تا شش ثانیه – چون شما باید به همه‌ی افراد گروه توجه کنید.
• دقیقاً به کجا بنگریم؟ مستقیماً به چهره‌ی شنونده نگاه کنید، در اطراف چشم‌هایش. نگریستن به بالا یا پایین چهره‌ی او موجب می‌شود که به شما توجه کند و حتی ممکن است احساس ناراحتی کند.

در برقراری ارتباط چشمی هنگام سخن گفتن با دیگران، از رفتارهایی که می‌شوند از قاطعیت پیامتان کاسته شود، بپرهیزید. برخی از این رفتارها عبارت‌اند از:

• خیره شدن و خصمانه نگریستن: این نوع برقراری ارتباط چشمی تأثیری منفی در ارتباط دارد و گاهی وقت‌ها حالت تهدیدآمیزی پیدا می‌کند. این نگاه‌ها اغلب خصمانه و خشن تعبیر می‌شوند و مطمئناً برای هیچ پیامی مناسب نیستند. نگاه خیره و به‌ویژه خیره شدن به سطح پایین چهره‌ی فرد مقابل موجب احساس ناراحتی او می‌شود و یا حتی ممکن است او را آزرده کند.
• نگاه خود را برگرفتن و به اطراف نگریستن: این یکی از رایج‌ترین خطرات در برقراری ارتباط چشمی است. افراد سخنگویی که ارتباط چشمی کافی برقرار نمی‌کنند، خواه به دلیل اینکه در جستجوی افکارشان هستند و یا اینکه عمیقاً مجذوب پیام خود هستند، موجب می‌شوند شنوندگان به آن‌ها توجه نکنند. افرادی که هنگام بیان پیام به پایین می‌نگرند – به‌ویژه هنگامی که پیام آن‌ها درباره‌ی موضوع حساس و مهمی است – ارزش پیام خود را کاهش می‌دهند. این حالت موجب می‌شود چنین به نظر برسد که در ارائه‌ی پیام خود قاطعیت کافی ندارید.
• نگاه‌های سریع و ناگهانی: این نگاه‌ها، ناگهان به‌سوی شنونده پرتاب می‌شود و این احساس را در شنونده به وجود می‌آورد که شما به چیز دیگری می‌نگرید و یا سعی دارید از چیزی اجتناب کنید. این نوع نگاه‌ها معمولاً موجب انحراف توجه شنوندگان می‌شود و در نتیجه آن‌ها پیام شما را به خوبی دریافت نمی‌کنند.
• پلک زدن بیش از حد: پلک زدن، عملی طبیعی برای چشمان شماست. اما زمانی که این کار آن‌قدر سریع و زیاد باشد که جلب‌توجه کند، توجه شنونده منحرف می‌شود.

در این حالت، شنونده ممکن است احساس کند که شما به خاطر آنچه قصد بیانش را دارید، عصبی هستید. اگر ذره‌ای چنین حسی را منتقل کنید که در پیامتان قاطعیت کافی ندارید، شنونده به‌سرعت آن را حس می‌کند و اعتماد خود را به شما و پیامتان از دست می‌دهد.

• تمرکز روی یک نفر، نه همه: این رفتار در موقعیت‌های گروهی مانند جلسات بروز می‌کند. اگر شخصی سؤالی بپرسد، اشکالی ندارد که هنگام ارائه‌ی پاسخ به او بنگرید. اما اگر تمام مدت تنها به یک نفر بنگرید و به دیگران توجهی نکنید، احساس می‌کنند به آن‌ها کم‌توجهی شده و در نتیجه به‌خوبی به پیام شما گوش نمی‌دهند.
• لعاب دادن: این کار ممکن است در آشپزی خوب باشد، اما مسلماً برای صحبت کردن روش مؤثری نیست. گاهی وقت‌ها که غرق در افکار خود هستید و یا سررشته‌ی افکارتان را از دست می‌دهید، این حالت اتفاق می‌افتد. اگر یک‌بار این اتفاق بیفتد مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، اما اگر بیش از آن روی دهد، پیام اصلی‌تان از دست می‌رود. وقتی خودتان بر پیامتان تمرکز ندارید، نمی‌توانید از دیگران انتظار داشته باشید که به آن توجه کنند.

کتاب ارتباط موثر به زبان آدمیزاد، نوشته مارتی برونستاین؛ ترجمه نرگس یزدی