اختلالات مرتبط با الکل

الکل یکی از شناخته‌شده‌ترین مواد در بسیاری از کشورهاست. این ماده در اکثر کشورها جنبه‌ی قانونی دارد و می‌توان به‌راحتی خریدوفروش کرد. عنصر اصلی الکل، اتانول است. اتانول از دیواره‌ی معده و روده جذب سیستم خون می‌شود و با جریان خون به مغز می‌رود.

خط سیر الکل، اثر دومرحله‌ای دارد؛ یعنی ابتدا ماده‌ی موردنظر مثل یک ماده‌ی محرک عمل می‌کند (فرد را آرام و شاد می‌سازد) اما بعداً مثل یک ماده‌ی کند کننده وارد عمل می‌شود (باعث کند شدن فرد و تجربه‌کردن هیجان‌های منفی می‌شود).

اختلالات مرتبط با الکل در DSM-5 در گروه اختلالات اعتیادی و مصرف مواد قرار می گیرد.

اختلالات مرتبط با الکل (alcohol-related disorders) شامل موارد زیر می‌شود که در بخش بعدی هرکدام از انواع اختلالات به‌تفصیل شرح داده می‌شود.

• مسمومیت با الکل (alcohol intoxication)
• اختلال مصرف الکل (alcohol use disorder)
• ترک مصرف الکل (alcohol withdrawal)
• اختلالات دیگر ناشی از الکل
• اختلال مرتبط با الکل نامشخص

مسمومیت با الکل در DSM-5 در گروه اختلالات مرتبط با الکل قرار می‌گیرد.

وقتی فرد به‌تازگی الکل مصرف کرده و تحت تأثیر خفیف یا شدید آن قرار گرفته است. در زبان عامیانه به این حالت مستی می‌گویند. در DSM-5، مسمومیت یک سندرم قابل‌درمان است که درنتیجه‌ی مصرف ماده در چند دقیقه یا چند ساعت قبل به وجود آمده است.

ویژگی اصلی این نوع از اختلالات مرتبط با مواد، وجود تغییرات رفتاری یا روان‌شناختی قابل‌ملاحظه بالینی و مشکل‌آفرین است؛ مانند رفتار جنسی یا پرخاشگری نامناسب، تغییرپذیری خلق و قضاوت معیوب و اگر مسمومیت شدید باشد، می‌تواند منجر به اغما شود. همچنین گاهی با فراموشی وقایعی که در طول دوره‌ی مسمومیت روی‌داده‌اند، ارتباط دارد.

مسمومیت با الکل عامل مهمی در اقدام به خودکشی می‌باشد.

ویژگی‌های دیگر این نوع از اختلالات مرتبط با الکل عبارت‌اند از:

• گفتار نامفهوم
• ناهماهنگی حرکات
• نقص در توجه یا حافظه
• مشکل در بینایی مانند دوبینی

به گزارش DSM-5 اکثر مصرف‌کنندگان الکل، حداقل یک‌بار در زندگی خود، به درجات مختلف با الکل مسموم شده‌اند.

• بیماری‌های جسمانی دیگر: بعضی بیماری‌های عصبی مانند ناهماهنگی حرکتی مربوط به مخچه می‌تواند به‌طور موقت شبیه این نوع از اختلالات مرتبط با الکل باشد.

• مسمومیت با داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور یا ضد اضطراب: علائم و نشانه‌های مسمومیت با داروهای گفته‌شده بسیار شبیه علائم و نشانه‌های اختلالات مرتبط با الکل است. این تمایز نیازمند بودن الکل در تنفس، اندازه‌گیری سطح الکل در خون، ترتیب دادن آزمایش پزشکی می‌باشد.

این نوع از اختلالات مرتبط با الکل ممکن است همزمان با مسمومیت مواد دیگر، مخصوصاً در افراد مبتلابه اختلال سلوک یا اختلال شخصیت ضداجتماعی روی دهد. مسمومیت الکل شدید و مکرر ممکن است مکانیزم های ایمنی را متوقف کرده و فرد را مستعد عفونت‌ها کند و خطر سرطان‌ها را افزایش دهد.

اختلال مصرف الکل در DSM-5 در گروه اختلالات مرتبط با الکل قرار می‌گیرد. به‌طورکلی زمانی که مصرف الکل به نقص عملکردی یا تغییرات روان‌شناختی مشکل‌زا منجر شود، اختلال محسوب می‌شود. مصرف مداوم و طولانی‌مدت الکل می‌تواند به اختلال مصرف الکل منجر شود که به‌تازگی در DSM-5 مطرح شده است. افراد مبتلابه این نوع از اختلالات مرتبط با الکل همیشه می‌خواهند از میزان مصرف خود بکاهند یا تحت کنترل خود درآورند اما یا اقدامی نمی‌کنند یا اقدام می‌کنند و موفق نمی‌شوند. مصرف الکل باعث می‌شود نتوانند به وظایف شغلی، تحصیلی یا خانوادگی خود برسند و به‌رغم مشکلات مستمر یا مکرر در روابط اجتماعی و میان فردی خود، بازهم به مصرف الکل می‌پردازند.

اختلال مصرف الکل با افزایش قابل‌ملاحظه‌ی خطر تصادفات، خشونت و خودکشی ارتباط دارد.

این نوع از اختلالات مرتبط با الکل اختلال شایعی است. به گزارش DSM-5، نرخ شیوع 12 ماهه‌ی اختلال مصرف الکل در 12 تا 17 ساله‌ها 4/6 درصد و در بزرگسالان 18 ساله و بالاتر 8/5 درصد تخمین زده می‌شود. شیوع آن در مردان بزرگسال بیشتر از زنان بزرگسال است. نرخ شیوع این اختلال در میانسالان کاهش می‌یابد. اوج آن در 18 تا 29 سالگی و کمترین نرخ شیوع در افراد 65 ساله و بالاتر می‌باشد.

• مصرف الکل بیمارگون: مشروب‌خواری حتی هرروز در مقادیر کم یا مستی گاه‌وبیگاه به‌خودی‌خود موجب این تشخیص نمی‌شود.

• اختلال سلوک در کودکی و اختلال شخصیت ضداجتماعی بزرگسال: اختلال مصرف الکل همراه با اختلالات مصرف مواد دیگر در اکثر افراد مبتلابه اختلال شخصیت ضداجتماعی و اختلال سلوک دیده شده است. چون این تشخیص‌ها با شروع زودهنگام این نوع از اختلالات مرتبط با الکل به‌علاوه‌ی پیش‌آگهی بدتر ارتباط دارند، ثابت کردن هر دو اختلال اهمیت دارد.
• اختلال مصرف داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور یا ضد اضطراب

اختلالات دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت ضداجتماعی با اختلال مصرف الکل ارتباط دارند. همچنین اختلال اضطرابی و افسردگی نیز ممکن است با اختلال مصرف الکل همزمان شود.

ترک الکل نیز در گروه اختلالات مرتبط با الکل قرار می گیرد و به نشانه‌هایی گفته می‌شود که پس از توقف یا کاهش مصرف طولانی‌مدت الکل به وجود می‌آید. نشانه‌های ترک معمولاً زمانی شروع می‌شوند که غلظت الکل در خون بعدازاینکه مصرف الکل متوقف شده یا کاهش یافته باشد، به‌طور ناگهانی افت کند. این نشانه‌ها معمولاً در روز دوم ترک به اوج می‌رسد و احتمالاً در روز چهارم یا پنجم به‌طور محسوسی برطرف می‌شود. بااین‌حال بعد از ترک حاد، نشانه‌های اضطراب و بی‌خوابی ممکن است به مدت 3 تا 6 ماه با شدت کمتر ادامه یابند.

برآورد شده است که تقریباً 50 درصد افراد طبقه‌ی متوسط بسیار کارآمد که به اختلال مصرف الکل مبتلا هستند، حداقل یک‌بار نشانگان ترک کامل را تجربه کرده‌اند. در بین افراد مبتلابه اختلال مصرف الکل که بستری‌شده یا بی‌خانمان هستند، میزان ترک الکل ممکن است بیشتر از 80 درصد باشد.

• بیماری جسمانی دیگر: برخی از بیماری‌های جسمانی مانند کاهش قند خون می‌توانند از نشانه‌های ترک الکل تقلید کنند. همچنین رعشه‌ی اساسی (essential tremor)، اختلالی که اغلب در خانواده‌ها جریان دارد، ممکن است به‌اشتباه لرزش مرتبط با ترک الکل تشخیص داده شود.

• ترک داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور یا ضد اضطراب

نشانه‌های ترک به‌احتمال‌زیاد با مصرف الکل زیادتر روی می‌دهند و این ممکن است بیشتر در افرادی مشاهده شود که به اختلال سلوک و اختلال شخصیت ضداجتماعی مبتلا هستند. همچنین حالت‌های ترک در افراد مسن، افرادی که به داروهای کندساز دیگر مانند آرام‌بخش‌ها و کسانی که درگذشته ترک الکل بیشتر داشته‌اند نیز شدیدتر هستند.

گروهی دیگر از اختلالات مرتبط با الکل شامل اختلالات روانی دیگری می‌شوند که به دلیل مصرف الکل روی‌داده‌اند مانند اختلال خلقی ناشی از الکل، اختلال اضطرابی ناشی از الکل، اختلال خواب ناشی از الکل، اختلال کارکرد جنسی ناشی از الکل، اختلال عصبی-شناختی عمده یا خفیف ناشی از الکل. این اختلالات ناشی از الکل فقط در صورتی به‌جای مسمومیت با الکل یا ترک الکل تشخیص داده می‌شوند که نشانه‌ها به‌قدر کافی شدید باشند که توجه بالینی مستقل را موجه سازند.

• اختلال خلقی ناشی از الکل: الکل بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر سوء دارد و اگر به‌طور منظم با مقادیر زیاد مصرف شود ممکن است موجب احساس غم شود تا حدی که در مرحله وابستگی به الکل، 80 درصد افراد مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل در یک مقطع زمانی از زندگی خود علائم افسردگی را گزارش می‌کنند. در اکثر افراد طی چند هفته قطع مصرف الکل، علائم افسردگی از بین می‌رود.

• اختلال اضطرابی ناشی از الکل: فقط وقتی این تشخیص مطرح می‌شود که علائم اضطرابی مربوط به اثر مستقیم الکل باشد. ممکن است علائم اضطراب، حملات وحشت‌زدگی و هراس دیده شود. طی دوره مسمومیت یا ترک، این تشخیص‌ها فقط وقتی مطرح می‌شوند که علائم مربوطه بیش از اضطراب و افسردگی مورد انتظار در دوره‌ی مسمومیت یا ترک باشند.

• اختلال خواب ناشی از الکل: الکل باعث تسریع به خواب رفتن می‌شود. پس از مصرف الکل به مقدار زیاد، افراد اختلالات مرتبط با الکل پس از چند ساعت از خواب بیدار می‌شوند و پس‌ازآن در به خواب رفتن مشکل پیدا می‌کنند. همچنین زمانی که سطح خونی الکل رو به کاهش می‌رود، در اواخر شب، کابوس‌های آشفته کننده به سراغ فرد می‌آید.

• اختلال کارکرد جنسی ناشی از الکل: اشکال در نعوظ و تأخیر در انزال شایع است.

• اختلال روان‌پریشی ناشی از الکل: حدود 3 درصد افراد اختلالات مرتبط با الکل در زمینه‌ی مصرف سنگین یا ترک الکل توهم شنوایی یا هذیان گزارش کرده‌اند. توهمات معمولاً کمتر از یک هفته دوام می‌یابند و ممکن است در هر سنی روی دهند. وجه افتراق توهم‌های مربوط به محرومیت الکل از توهم‌های اسکیزوفرنی، ارتباط زمانی با ترک الکل، فقدان سابقه اسکیزوفرنی و طول مدت کوتاه این توهمات است.

• سندرم جنین الکلی: مصرف زیاد الکل در زنان در طول بارداری می‌تواند در کودک انواع اختلالات روانی و فیزیکی مانند مشکلات قلبی، کاهش رشد، بدشکلی جمجمه‌ای، بیش فعالی و ناتوانی ذهنی به وجود آورد.

• سندرم کورساکوف: یک وضعیت مزمن است که معمولاً مرتبط با وابستگی به الکل است و براثر کمبود تیامین ایجاد می‌شود و حافظه و یادگیری را در فرد مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل مختل می‌کند. بی‌احساسی، بی‌علاقگی به الکل، کاهش توانایی طبقه‌بندی و شکل‌دهی به مفاهیم، اشکال در یادگیری جدید و کاهش بینش از نشانگان این سندرم می‌باشد.

• سندرم ورنیکه: وضعیت حادی است که براثر کمبود تیامین ایجاد می‌شود. تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، ناهماهنگی حرکتی در راه‌رفتن، فشار پایین خون، کاهش فعالیت و تکلم خود به خودی، بی‌ثباتی هیجانی، بی‌خوابی، اضطراب، علائم سوءتغذیه و مشکلات حافظه از نشانه‌های این سندرم می‌باشد.

شیوع این نوع از اختلالات مرتبط با الکل تا اندازه‌ای بسته به طبقه‌ی تشخیصی تفاوت دارد. برای مثال میزان خطر در طول عمر برای دوره‌های افسردگی اساسی در افراد مبتلابه اختلال مصرف الکل تقریباً 20 درصد است. درصورتی‌که دوره‌های روان‌پریشی ناشی از الکل نسبتاً نادر هستند.

در این طبقه، نشانه‌های مخصوص اختلال مرتبط با الکل را که نقص عملکردی می‌باشد، غالب است ولی ملاک‌های کامل را برای هیچ اختلال مرتبط با الکل مشخص برآورده نمی‌کنند.

بسیاری از عوامل در تصمیم‌گیری برای مصرف الکل مؤثرند. شروع مصرف الکل معمولاً به میزان بسیار زیاد تابع عوامل اجتماعی، مذهبی و روان‌شناختی است، هرچند خصوصیات ژنتیکی نیز ممکن است نقش داشته باشد. نظریات مختلف مصرف الکل را به کاهش تنش، افزایش حس قدرتمندی و کاهش اثرات درد روان‌شناختی ربط داده‌اند. همان‌طور که می‌دانیم مصرف الکل در مقادیر بالا، تنش عضلانی و احساس تنش را افزایش می‌دهد. درنتیجه اثرات کاهش تنش الکل بیشتر برای مصرف‌کننده‌های مقادیر کم تا متوسط مطرح است و در ایجاد الکلیسم نقش عمده‌ای ندارند. در این بخش نظریات مختلف در خصوص تبیین اختلالات مرتبط با الکل را بررسی می‌کنیم.

• نظریه‌پردازان رفتاری در ارتباط با اختلالات مرتبط با الکل معتقدند تصمیم‌گیری افراد پس از تجربه نخستین بار الکل، برای مصرف مجدد و تداوم آن به‌رغم بروز مشکلات به عوامل مختلفی بستگی دارد ازجمله انتظار فرد در مورد اثرات پاداش‌دهنده‌ی الکل، نگرش شناختی در مورد مسئولیت رفتار و تقویت بعد از مصرف الکل. این مسائل در تغییر رفتار مصرف الکل در سطح جامعه مؤثرند و در برخی جنبه‌های مهم بازتوانی الکلی‌ها نقش مهمی دارند.
• نظریه‌پردازان اجتماعی– فرهنگی در تبیین اختلالات مرتبط با الکل معتقدند نگرش فرهنگی در مورد مصرف الکل، مستی و مسئولیت شخصی پیامدهای این رفتار در سطح جامعه نقش مهمی دارند. رویدادهای محیطی و عوامل فرهنگی مسئول حدود 40 درصد خطر الکلیسم هستند.
• نظریه‌پردازان روان‌پویشی درباره علل اختلالات مرتبط با الکل معتقدند برخی افراد برای مقابله با سوپرایگو یا فراخود سخت‌گیر و تنبیه‌گر و کاهش استرس ناخودآگاه، الکل مصرف می‌کنند. همچنین روان‌کاوی کلاسیک می‌گوید برخی از افراد الکلی در مرحله دهانی رشد تثبیت‌شده‌اند و از الکل برای تسکین ناکامی‌های خود از طریق قرار دادن ماده‌ای در دهان استفاده می‌کنند. نظریات روان‌پویشی بر رویکردهای درمانی معمول اثر چندانی ندارند و در حال حاضر کانون تحقیقات گسترده نیستند.
• نظریات ژنتیک از شواهدی برای تأثیر عوامل ژنتیک در بروز اختلالات مرتبط با الکل استفاده می‌کنند. یکی از یافته‌ها این است که خطر بروز مشکلات شدید الکل در بستگان نزدیک افراد الکلی 3 تا 4 برابر بیشتر است. همچنین میزان شباهت در مورد مشکلات مرتبط با الکل در دوقلوهای یکسان افراد الکلی به‌مراتب بیشتر از دوقلوهای غیرهمسان گزارش‌شده است. مطالعات مربوط به فرزندخواندگی نیز نشان داده است که خطر بروز الکلیسم در فرزندان افراد الکلی بیش از سایرین است و این خطر حتی درصورتی‌که فرزندان افراد الکلی از بدو تولد از والدین زیستی خود جدا شوند و بدون آگاهی از مشکلات والدین حقیقی خود بزرگ شوند، همچنان پابرجاست.

درمان فرد الکلی پس از تشخیص شامل سه مرحله است:

1- مداخله

هدف این مرحله، رویارویی به معنی غلبه بر احساسات انکار و کمک به بیمار مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل برای شناسایی پیامدهای نامطلوبی است که احتمالاً در صورت عدم درمان بروز خواهد کرد. اغلب درمانگر بیمار را متقاعد می‌سازد که مسئولیت اعمالش را بر عهده دارد و درعین‌حال خاطرنشان می‌کند که الکل چه تخریب‌های مهمی در زندگی‌اش ایجاد کرده است.

خانواده می‌تواند در فرآیند مداخله بسیار کمک‌کننده باشد. اعضای خانواده باید یاد بگیرند که بیمار مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل را در مقابل مشکلات ناشی از الکل محافظت نکنند؛ در غیر این صورت ممکن است بیمار انگیزه و انرژی لازم را برای قطع مصرف الکل به دست نیاورد.

2- سم‌زدایی

اکثر افراد دچار وابستگی به الکل هنگام قطع مصرف دچار علائم نسبتاً خفیفی می‌شوند. اگر بیمار مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل ازنظر سلامت جسمی در وضعیت خوبی باشد، تغذیه‌ی خوبی داشته باشد و دارای نظام حمایت اجتماعی مناسبی باشد، سندرم محرومیت ضعیفی را تجربه خواهد کرد.

اولین مرحله سم‌زدایی، معاینه‌ی جسمی کامل است. مرحله‌ی دوم عبارت است از استراحت، تغذیه‌ی کافی، ویتامین‌های مختلف به‌خصوص انواع حاوی تیامین.

3- بازپروری

در اکثر بیماران مبتلابه اختلالات مرتبط با الکل بازپروری دارای سه بخش عمده است: اول تلاش‌های مداوم برای افزایش انگیزه ترک و حفظ انگیزه در حد بالا، دوم کمک به بیمار برای سازگاری مجدد با شیوه زندگی عاری از الکل و در آخر پیشگیری از عود. بازپروری می‌تواند از طریق مشاوره‌های فردی یا گروهی، داروها و گروه‌های خودیاری مانند الکلی‌های گمنام صورت گیرد.

•  –5DSM- مخفف Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder: نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشرشده است. درواقع مرجعی معتبر برای تشخیص درمانگران در سراسر دنیا می‌باشد و شامل توصیف علائم و نشانه‌های تشخیصی اختلالات روانی است.
• اختلالات اعتیادی و مصرف مواد (substance-related and addictive disorder): عبارت است از مجموعه‌ای از نشانه‌های شناختی، رفتاری و فیزیولوژیک که نشان می‌دهند فرد به‌رغم مشکلات مهمی که برایش به وجود می‌آید، به مصرف ماده ادامه می‌دهد.
• وابستگی یعنی مصرف مکرر دارو یا یک ماده شیمیایی، با یا بدون وابستگی جسمی.

[kkstarratings]