اناگرام چیست؟

دانش اناگرام (Enneagram) در سطح پایه به معرفی 9 الگو یا تیپ شخصیتی می پردازد و در ادامه با پرداختن به جزییات بیشتر، روابط کاری و عاطفی افراد واجد هر یک از این 9 شخصیت را شرح می‌‎دهد. اما قضیه به اینجا ختم نمی‌شود، در سطوح بالاتر، نقاط ضعف و قدرت این الگوهای شخصیتی مورد توجه قرار می گیرد و راهکارهایی برای رشد و شکوفایی هر یک ارائه می‌گردد.

زیگموند فروید در زمان خود، اساس یک زندگی رضایت آمیز را «عشق ورزیدن به و کارکردن» معرفی کرد. در عصر حاضر نیز این عقیده صحت دارد. امروزه ما عمده وقت خود را صرف مسائل فکری و احساسی خود می کنیم و تقریباً تمامی لذت و اندوه ما در خصوص ارتباطات و شغل ماست.

در عصر کنونی، تفاوت‌های ریشه ای افراد با یکدیگر قابل مشاهده هستند و بنابراین، آنچه به کار و امور عاطفی هر یک از آنها کمک می‌کند، حائز اهمیت است.

اناگرام با هدف رشد و تعالی انسان، به معرفی تیپ‌های شخصیتی 9 گانه می پردازد. هر یک از این 9 الگو، علائق، نگرانی ها و درگیری‌های درونی خاص خود را دارند. این 9 تیپ شخصیتی با طیف وسیعی از تفکرات روان‌شناسی نوین هماهنگ هستند، اما در اناگرام به جای پرداختن به مسائل آسیب شناختی و درمانی، حالت های طبیعی و متعالی افراد شرح داده می‌شود. واقعیت این است که هیچ یک از تیپ های شخصیتی بر دیگری برتری ندارد، هر کدام در جای خود، مفید و سازنده هستند و دارای نقاط ضعف و قوت خاص خود می‌باشند، اما با روش های کاملاً متفاوتی بروز پیدا می‌کنند.

«انا» در زبان یونانی به معنای «9» و «گرام» به معنای «مدل و جرم است» است. بهترین راه برای شناسایی تیپ شخصیتی، این است که پای صحبت کسانی بنشینیم که به تیپ شخصیتی خود آشنایی دارند. وقتی آنها راجع به نگرش و نقطه نظرات خود در خصوص مسائل کاری و عاطفی صحبت می‌کنند، ممکن است آنها را بپسندیم یا خیر. بنابراین، بهترین راه آموزش اناگرام، کلاس‌هایی است که در آنها افراد با تیپ‌های شخصیتی مشخص، خود را برای دیگران شرح می‌دهند. چنین شیوه‌ای بهتر از هر کتاب و نوشته‌ای، در شناخت تیپ‌های شخصیتی به ما کمک می‌کند.

در علوم باستانی، شخصیت به عنوان خود کاذب معرفی شده است. خود حقیقی همان ذات معنوی ماست که در زندگی امروزی به دلیل توجه بیش از اندازه به مساله بقاء فردی، به فراموشی سپرده شده است. آنچه هر کس آن را به عنوان هویت خود می‌شناسد، خود حقیقی او نیست، بلکه این هویت، در واقع، شخصیت اوست که منطبق بر یکی از 9 تیپ شخصیتی می‌باشد. نکته دیگر این که هر کس، تنها به طرز تلقی خود از دنیا اکتفا می‌کند. ما خود حقیقی را فراموش می‌کنیم و به شخصیت خود بدل می‌شویم، خود کاذب ما.

اناگرام یکی از علوم انسان شناسی کهن به شمار می‌رود و اساس این علم 9 تیپ شخصیتی است. تیپ‌های شخصیتی نه گانه، از نظر معنوی، 9 نوع خود کاذب و 9 نوع توهم از زندگی می‌باشند. آشنایی با همین توهم و پندار باطل، نقطه آغاز رشد معنوی و همچنین روانی انسان است.

در تکمیل این موضوع می‌توان گفت که ریشه کلمه شخصیت (Personality) از واژه پرسونا (Persona) گرفته شده است. پرسونا به نقاب‌هایی گفته می‌شود که رومیان و یونانیان باستان برای پوشاندن صورت خود از آنها استفاده می‌کرده‌اند. هر نقاب، خصوصیت خاص خود را دارا بوده و چهره واقعی افراد در زیر این نقاب پنهان می‌شده است.

اناگرام نیز از واژه شخصیت (Personality) استفاده کرده، نقابی که هر کس خواسته یا ناخواسته آن را بر می‌گزیند و از پشت این نقاب به زندگی می‌نگرد و دیدگاه خود را به کار می‌گیرد.

1. اصلاح گر – کمالگرا

در اناگرام این تیپ با عنوان‌های اصلاح طلب، کمالگرا و دادرس شناخته می‌شود. افرادی که واقعیت را با آنچه باید باشد، مقایسه می‌کنند و بطور کلی پیش فرض‌ها و مجموعه‌ای از استانداردها را در ذهن خود دارند که رفتار دیگران و دنیای اطرافشان را به وسیله آنها ارزیابی می‌کنند. این تیپ شخصیتی مربوط به افرادیست که تأثیر گذاری قوی دارند و نکته بین هستند. بروز احساسات کمتر دیده می‌شود و ظاهری خنثی دارند. آن‌ها خواستار اصلاح افراد و نظم بخشیدن به محیط اطراف هستند.

نقاط ضعف و قوت:

این افراد در سطوح سلامتی و روانی پایینتر ممکن است تبدیل به فردی سرکوبگر، انتقادی و کمالگرا شوند و دیدگاهی سیاه و سفید پیدا کنند. هنگامی که برای خوب بودن تلاش می‌کنند، با رفتاری سختگیرانه و وسواس گونه با دنیای پیرامون خود برخورد می‌کنند. هنگامی که مورد انتقاد قرار می‌گیرند، شروع به داوری می‌کنند و واقعیات را با معیارهای خود می‌سنجند و نه خود واقعیت.

2. کننده و یاور

تیپ شخصیتی دوم در اناگرام افراد یاری رسان یا کمک کننده نامیده می‌شوند. این افراد جهان را غیر شخصی می‌بینند و خود را از طریق خدمت به دیگران تعریف می‌کنند. آن‌ها ظرفیت توسعه یافتگی به لحاظ احساسی دارند و تا نیازهای دیگران را شناسایی کنند. این افراد زندگی خود را وقف کمک به دیگران می‌کنند و شاید چشم داشتی به پاداشتهای مادی نداشته باشند. هنر همدردی و خوب شنیدن را بطور ذاتی دارند و مرهم تسلی دهنده زخم دیگران هستند. سخنران و مبلغ قوی هستند و می‌توانند در هر جمعی بعنوان فردی دلسوز و مهربان شناخته شوند.

نقاط ضعف و قوت:

در حالت اغراق شده این تیپ دارای نگرانی فداکارانه و عاری از نفس پرستی است. هنگام که در سطح ناسالم خود باشد نیازهای واقعی خود را سرکوب می‌کند و به چاپلوسی، فریب و اغوا می‌پردازد.

3. حقیقت خواه – موفقیت طلب

تیپ سوم اناگرام مربوط است به افراد موفقیت طلب یا مجری یا حقیقت خواه. اینگونه افراد خود را فردی مطمئن و با اعتماد به نفس بالا می‌بینند و پر انرژی هستند. این تیپ با موفقیت و بهره وری شناسایی می‌شوند. در تیپ سالم شخصیتی افرادی وفادار و آماده به خدمتی هستند.

نقاط ضعف و قوت:

یکی از نقاط ضعف این تیپ اگر در سطح ناسالم خود باشد، این است که ارزش‌های درونی خود را با دستاوردهای خارجی می‌سنجد. ترس زیادی از بی ارزشی دارند و خواستار حس ارزشمند بودن در زندگی هستند.

4. فردگرا – هنرمند

تیپ چهارم اناگرام مربوط به افراد هنرمند و خلاق است. آن‌ها حساس و کم حرف هستند و در بهترین حالت الهام بخش و خلاق هستند. این افراد علاقه زیادی به فعالیت‌های خلاقانه و هنری دارند. به دردهای دیگران توجه می‌کنند و برایشان مهم است که احساس یکی بودن با افراد را انتقال دهند. گاهی اوقات از اینکه کمتر مورد توجه و درک از طرف دیگران قرار می‌گیرند، رنجیده می‌شوند.

نقاط ضعف و قوت:

در بسیاری از موارد خواهان ابراز خود و فردیتشان هستند و دیدگاه اصیلی دارند. در حالت ناسالم افرادی پر از ناله و انتقادی هستند.

5. محقق – جستجوگر

تیپ پنجمی‌های اناگرام را افراد محقق و کنجکاو تشکیل می‌دهند. این افراد را می‌توان عاشق تجربیات و یادگیری دانست. برعکس تیپ موفقیت طلب بدنبال درخشیدن در جمع نیستند و گوشه گیری اختیار می‌کنند. علاقه زیادی به کلکسیون و آرشیو سازی دارند. اطلاعات بسیار زیادی دارند اما دوست ندارند برای یک فرد انرژی و وقت بگذارند.

نقاط قوت و ضعف:

با توجه به اینکه اینگونه افراد بیشتر در ذهن زندگی می‌کنند، در مقایسه با تیپ 4 اناگرام در تصورات عاطفی خود زندگی می‌کنند. در سطح سالم اغلب توانایی زیادی برای تجزیه و تحلیل دانش و مسائل پیرامون دارند.

6. وفادار – متعهد

تیپ ششم اناگرام مربوط به افراد منصف و وفادار است. این تیپ تمایل کمی به رویارویی مستقیم با افراد و تنش محیط دارند. در زندگی خود کمتر ریسک می‌کنند و شاید شغل خود را بندرت عوض کنند. اطرافیان او را فردی یک رو و صادق می‌دانند و دوستیهای طولانی مدت را از او سراغ دارند.

نقاط قوت و ضعف:

کوشا و مسئولیت پذیر هستند و شجاعانه از ود و دیگران حمایت می‌کنند. اما در سطح ناسالم ممکن است چالشگر و پرخاشگر شوند.

7. خوش گذران – تنوع طلب

تیپ هفت اناگرام مربوط به افراد تنوع طلب است. اگر به دنبال فردی برای گذراندن یک مسافرت خوب و سرشار از هیجان هستید، اینگونه افراد بهترین گزینه هستند. افرادی برونگرا و شاد (حتی اگر ظاهری باشد) و بیزار از محیط‌های یکنواخت. تیپی عملگرا و با انگیزه. البته اگر نتوانند بطور مناسب از استعداد خود استفاده کنند، این توانمندی پنهان شده و هرز می‌رود.

نقاط ضعف و قوت:

آن‌ها ترس خود را با تمرکز بر گزینه‌های مختلف و برنامه‌های مثبت کنترل می‌کنند. اما در سطح ناسالم ممکن است به مواد مخدر و پرخوری روی بیاورند. همچنین می‌توانند در مواقعی مغرور و خود بزرگ بین باشند.

8. مبارز – قدرت طلب

تیپ هشتم اناگرام مربوط به افراد رهبر و قدرت طلب است. مدیری قدرتمند برای سازمان‌ها و البته کنترل گر. شاخصه مهم این افراد، شجاعت و رک گویی است و در مواقعی بدنبال احقاق حقوق دیگران هستند. سایه این تیپ می‌تواند سلطه گر و دیکتاتور باشد. از ویژگی‌های این افراد می‌توان اتکا به خود و کنترل ضعف دانست.

نقاط قوت و ضعف:

پویا و مستقل هستند و حامی درماندگان اما در شرایط ناسالم با انجام دادن کار تا دیر وقت و رانندگی بیش از حد، غرق در تمایلات و اعتیاد به فعالیت شوند. کینه توزی و قلدری نیز از دیگر نقاط ضعف آنهاست.

9. مصلح

تیپ آخر در اناگرام مربوط به افراد مصلح یا مذاکره کننده است. این افراد دوست دارند آرامش محیط را حفظ کنند و با بیان خوش خود سعی در برقراری صلح و دوستی دارند. دید خوشبینانه و آسانی به زندگی دارند و شخصیتی با ثبات دارند. از جدایی و فراق هراسانند و همیشه بدنبال پیوند دادن انسانها به یکدیگر هستند. آرامش ذهنی و و جلوگیری از تنش در محل کار و زندگی، از دیگر مشخصه‌های این تیپ می‌باشد.