اختلالات شخصیت چیست؟
اختلال شخصیت الگوی پایداری از رفتار و تجربه درونی است که با انتظارات فرهنگی، به میزان قابل‌ملاحظه‌ای مغایرت دارد، فراگیر و انعطاف‌ناپذیر است، در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی آغاز می‌شود، در طی زمان پایدار است و به پریشانی یا اختلال منجر می‌شود.
انواع اختلالات شخصیت:
اختلال‌های شخصیت بر اساس شباهت‌های توصیفی به چهار دسته عمده طبقه‌بندی می‌شوند (این مطلب بر اساس ملاک‌های تشخیصی-آماری DSM-4TR تنظیم‌شده است):
اختلالات شخصیت – دسته A
سوءظن، بی‌اعتمادی و بدبینی فراگیر (مربوط به یک فرد یا موقعیتی خاص نیست) از ویژگی اصلی این افراد است. همیشه آماده حمله و جبهه‌گیری هستند و رفتارهای دیگران را حمل بر تحقیر و سرزنش می‌دانند. معمولاً به کسی اعتماد نمی‌کنند بنابراین در معاملات سخت‌گیر هستند. اشتباهات خود را نمی‌پذیرند و حسادت‌های بیمارگونه دارند مثلاً: حسادت به فرزندشان.
به‌شدت منزوی و درون‌گرا هستند و تمایل به برقراری ارتباط با دیگران ندارند. تماس چشمی برایشان مشکل است، دوستان معدودی دارند که آن‌ها نیز ویژگی‌های شخصیتی خودشان رادارند. در چهره این افراد هیچ حسی را نمی‌توان یافت. به تعریف و انتقاد واکنش نشان نمی‌دهند و معمولاً کارهایی را انتخاب می‌کنند که خیلی با مردم در ارتباط نباشند.
به‌شدت خرافاتی و علاقه‌مند به موضوعات ماوراءالطبیعه، انرژی‌درمانی، روح و … هستند. این افراد رفتارهای عجیبی دارند و ارتباطاتشان زود گسسته می‌شود. در کل الگوی تفکر و رفتاری عجیبی دارند.
اختلالات شخصیت – دسته B
فقدان احساس گناه، وجدان و مسئولیت‌پذیری هستند. باهوش، خرابکار و جذاب هستند و از توانایی کلامی بالایی برخوردارند. معمولاً رفتارهایی بی‌هدف و تکانشی دارند و بر اساس قوانین و اصول جامعه عمل نمی‌کنند.
این افراد در خلق، هیجانات، احساسات، رفتار و روابط میان فردی بسیار بی‌ثبات هستند. بدون فکر حرف می‌زنند و عمل می‌کنند. گاهی خود را قبول دارند و گاهی قبول ندارند. توانایی کنترل خشم خود را ندارند. بی‌پروایی در رفتارشان کاملاً مشهود است (رانندگی‌های خطرناک، مصرف مواد مخدر و…) و مهم‌تر از همه اینکه این افراد به خود آسیب می‌زنند و از این کار لذت می‌برند.
افراد مبتلابه این اختلال رفتارهای اغواگرایانه و توجه طلبانه‌ای از خود نشان می‌دهند. نسبت به وقایع کم‌اهمیت هیجانات شدید و افراطی از خود نشان می‌دهند. به‌ظاهر گرم و صمیمی به نظر می‌رسند ولی ارتباطاتشان سطحی است و عمقی ندارد. بسیار خودمحور و پرتوقع هستند خانم‌های مبتلابه این اختلال در مهمانی‌ها همیشه لباسی می‌پوشند که تک باشد و از زیورآلات به شکل افراطی استفاده می‌کنند. ظاهراً رفتارهایشان بار جنسی دارد ولی حقیقت این است که این افراد ازنظر جنسی سرد هستند و تنها به دنبال جلب‌توجه هستند. به‌راحتی از مسائل شخصی خود با افراد ناآشنا صحبت می‌کنند و به‌هیچ‌عنوان رازنگهدار نیستند.
افراد مبتلابه این اختلال احساس ویژه بودن و ارزشمندی افراطی می‌کنند. خودبزرگ‌بین هستند و خود را کاملاً متفاوت از دیگران می‌دانند. ظاهر به نظر می‌رسد اعتمادبه‌نفس بالایی دارند ولی واقعیت این است که این افراد از اعتمادبه‌نفس پایینی برخوردارند. در مقابل انتقاد بسیار حساس هستند و انتظاراتشان از دیگران بسیار زیاد است. روابط دوستانه بسیار سطحی و محدودی دارد حتی ممکن است از دوستانش بهره‌کشی کند مثل نوشتن جزوه. اگر از کسی خوشش بیاید او را بی‌نهایت بالا می‌برد و اگر کوچک‌ترین موردی از وی می ببیند او را به پست‌ترین حد ممکن پایین می‌آورد.
اختلالات شخصیت – دسته C
افراد مبتلابه این اختلال از روابط اجتماعی دوری می‌کنند بااینکه مایل به برقراری ارتباط هستند ولی از برقراری ارتباط با دیگران هراس دارند زیرا می‌ترسند پذیرفته نشوند و یا از جمع ترد شوند. اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و خیلی خجالتی و کمرو هستند، ارزش کمی برای خود قائل‌اند و معمولاً مشاغل حاشیه‌ای را می‌پذیرند.
فرد مبتلابه این اختلال معمولاً به یک فرد که رابطه نزدیکی با او دارد وابسته است. عزت‌نفس پایینی دارد. مسئولیت‌های زندگی خود را به گردن فرد دیگری می‌اندازد. تصمیم‌گیری برایش مشکل است و دیگران باید برایش تصمیم بگیرند. حقوق دیگران را نسبت به حقوق خود ارجح‌تر می‌داند و حقی برای خودش قائل نیست. اظهارنظر نمی‌کند چون می‌ترسد کسی را که به او وابسته است از دست بدهد.
افراد مبتلابه این اختلال به‌شدت منظم و مرتب، منضبط، مقرراتی، مسئولیت‌پذیر، انعطاف‌ناپذیر، خشک و جدی و معتاد به کار هستند. ذهنشان درگیر جزییات است ولی ممکن است در انجام کارهای اساسی تعلل کنند و آن را به‌خوبی انجام ندهند. در تصمیم‌گیری دچار تردید هستند زیرا می‌ترسند اشتباه کنند، شکسته شدن مقررات توسط دیگران موجب ناراحتی این افراد می‌شود. باید همیشه نفر اول باشند غیرازآن دوم شدن یا آخر شدن برایشان تفاوتی ندارد. انسان‌های کمال‌گرا و اخلاقی هستند و چون معیارهایشان دست‌نیافتنی است اکثراً ناراحت و ناکام هستند.
دسته نامشخص
این طبقه که اختلالات شخصیت که به‌گونه‌ای دیگر مشخص نشده است نامیده می‌شود. شامل اختلالات شخصیتی است که هیچ شباهت توصیفی با سه گروه بالا ندارند بنابراین، این دسته از اختلالات را در طبقه‌ای جدا قرار داده‌اند.
- اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل:
افراد مبتلابه این اختلال پرخاشگری را به‌صورت منفعل نشان می‌دهند. لجبازی و نافرمانی می‌کنند، تقصیر مشکلات را به گردن دیگران می‌اندازند و زمانی که احساس کنند مجبور به انجام کاری هستند نافرمانی می‌کنند. رفتارهای این افراد خشم دیگران را برمی‌انگیزد.
- اختلال شخصیت افسرده:
افراد مبتلابه این اختلال موقعیت‌هایی را انتخاب می‌کند که به شکست و ناامیدی منجر گردد. کمک دیگران را رد می‌کنند و از تجارب لذت‌بخش اجتناب می‌کنند. شیوه فکر و زندگی آن‌ها طوری است که بلاها را به سمت خود می‌کشند.
- اختلال شخصیت دیگرآزاری:
افراد مبتلابه این اختلال از آزار دادن دیگران لذت می‌برند این آزار می‌تواند فیزیکی یا کلامی باشد.
- اختلال شخصیت خودآزاری:
افراد مبتلابه این اختلال آزار طلب یا آزار خواه هستند. تمایل دارند دیگران با آن‌ها رفتارهای آزاردهنده انجام دهند و مورد حقارت قرار گیرند.
آیا من دارای اختلالات شخصیت هستم؟
برای این منظور به سؤالات زیر پاسخ دهید.
مقیاس خلاصه‌شده ارزیابی معیار شده شخصیت(SAPAS)
| ردیف | سؤال | بله | خیر |
| 1 | به‌طورکلی، آیا در دوست‌یابی و نگاه‌داشتن دوستان مشکل‌دارید؟ | ||
| 2 | معمولاً خودتان را فردی گوشه‌گیر توصیف می‌کنید؟ | ||
| 3 | به‌طورکلی، آیا به دیگران اعتماد دارید؟ | ||
| 4 | آیا معمولاً به‌راحتی از کوره درمی‌روید؟ | ||
| 5 | آیا معمولاً فرد تکان شوری هستید؟ | ||
| 6 | آیا معمولاً نگرانید؟ | ||
| 7 | به‌طورکلی، آیا به دیگران زیاد وابسته‌اید؟ | ||
| 8 | به‌طورکلی، آیا کمال‌گرا هستید؟ |
اگر به سه مورد یا بیشتر از سؤالات فوق پاسخ بلی داده‌اید احتمال داشتن صفات ناکارآمد شخصیتی در شما وجود دارد. برای بررسی بیشتر به همکاران ما در مرکز سلامت روان دانشجویان مراجعه کنید.
