وقتی همسرتان عصبانی است، ممکن است انتقاد زیادی از همسر عصبانی بشنوید و انتقاد آزاردهنده است و باعث می‌شود که احساس طرد شدن بکنید.
حتی کمترین میزان انتقاد هم وقتی از طرف یک فرد عزیز و شخصی که نظرش برای شما مهم است مطرح می‌شود، می‌تواند دردناک باشد.
خواه انتقاد، منصفانه و درست یا کاملاً غلط باشد، بازهم ممکن است احساس کنید که مورد قضاوت و حمله قرار گرفته‌اید، بنابراین عزت‌نفستان پایین می‌آید و به شدت حالت دفاعی می‌گیرید.
به خاطر داشتن این نکته مهم است که همسر عصبانی اغلب کسانی هستند که نمی‌توانند به طور مؤثر ارتباط برقرار کنند. آنها نمی‌دانند چگونه برای رسیدن به خواسته‌هایشان مذاکره نمایند و چگونه برای محافظت از خودشان محدودیت‌هایی تعیین کنند.
آنها نمی‌دانند چگونه زمینه‌ی همکاری را فراهم ساخته و تعارض‌های خود را حل‌وفصل نمایند؛ در نتیجه دچار ناکامی و عصبانیت شده و شروع به حمله، تحقیر و انتقاد می‌کنند.
ممکن است خشم خود را واکنشی موجه و روشی مفید برای حفاظت از خودتان در برابر عواقب دردناک مورد انتقاد قرار گرفتن تلقی کنید.
متأسفانه، واکنش خشم به انتقاد همسر عصبانی، ممکن است به جای اینکه به یک ارتباط همراه حل مسئله منجر شود، خشم و انتقاد بیشتری را از جانب فرد مقابل برمی‌انگیزد.
خشم ممکن است به صورت پرخاشگری آشکار یا ناآشکار و پرخاشگری منفعلانه باشد. هر دو سبک خشم، ویرانگر صمیمیت و اعتماد هستند.
زمینه نظری
پرخاشگرانه، منفعلانه، یا جرأت‌مندانه؟ این سه سبک پاسخ، تفاوت زیادی با هم دارند و بر پایه‌ی نگرش‌های بسیار متفاوتی استوارند.
پرخاشگری:
موضع زیربنایی پاسخ پرخاشگرانه به همسر عصبانی این است که خواسته‌های شما همیشه بر حق و مهم‌تر از خواسته‌های دیگری است. شما بر این باورید که حق دارید به آنچه می‌خواهید دست یابید و کری را که می‌خواهید انجام دهید و هیچ‌چیز نمی‌تواند مانع شما شود؛ بنابراین، ممکن است آهنگ صدای شما بلند و گوش‌خراش و یا ضعیف و بی‌روح شود.
ممکن است برای رسیدن به خواسته‌ی خود از تحقیر، تهدید، اتهام زدن و دست انداختن دیگران استفاده کنید. همیشه در مقابل کسی که تلاش می‌کند برتری و قدرت شما را زیر سؤال ببرد، موضع می‌گیرید و اغلب در این نبرد برنده می‌شوید؛ اما به قول قدیمی‌ها، بر حق دانستن خود و به زور راضی کردن فرد مقابل و تسلط بر او، همیشه به معنای صمیمیت و نزدیکی نیست.
انفعال:
موضع زیر بنایی پاسخ منفعلانه آن است که نیازها و خواسته‌های شما نسبت به نیازهای همسر عصبانی اهمیت کمتری دارند. شما معتقدید که استحقاق بیان خواسته‌ی خود را ندارید؛ و برعکس باید از خواسته‌های خود صرف‌نظر کنید و بر کمک به دیگران برای رسیدن به خواسته‌هایشان متمرکز شوید.
ممکن است صدایتان ضعیف و ملتمسانه باشد، در بیان خواسته‌هایتان مردد هستید و آن را کار بدی می‌دانید.
احتمالاً تمایل دارید که زیاد لبخند بزنید، از تماس چشمی خودداری می‌کنید، افکار و احساساتتان به صورت غیر مستقیم و مبهم بیان می‌کنید و به خاطر چیزهایی که می‌گویید بارها عذرخواهی می‌کنید.
احتمالاً بیشتر از آنکه صحبت کنید، گوش می‌دهید و حتی ممکن است در مورد اینکه چه چیزی باید بگویید، متکی به دیگران باشید. ممکن است از اینکه دیگران به شما توجه نمی‌کنند و نمی‌دانند چه خواسته‌هایی دارید، عصبانی باشید و شاید به راهبردهای فریبنده‌ای برای رسیدن به خواسته‌هایتان متوسل شوید.
جرأت‌مندی:
موضع زیربنایی پاسخ جرأت‌مندانه این است که شما حق دارید خواسته‌هایتان را دنبال کنید و دیگران نیز حق دارند خواسته‌های خودشان را دنبال کنند. پیگیری خواسته‌های خودتان به‌اندازه‌ی توجه به حقوق و احساسات دیگران برای شما اهمیت دارد.
وقتی جرأت‌مندانه صحبت می‌کنید، صدایتان قاطع و قابل فهم است و اغلب تماس چشمی را حفظ می‌کنید. افکار، احساسات و خواسته‌هایتان را به طور مستقیم به همسر عصبانی بیان می‌کنید و به صحبت‌های دیگران مؤدبانه گوش می‌دهید.
اهل مذاکره و مصالحه هستید، اما نه به قیمت پایمال شدن حقوق خودتان. در عین حال، دیگران را وادار به صرف نظر کردن از حقوقشان نمی‌کنید.
زمان لازم برای کسب مهارت
نحوه‌ی پاسخ دادن به انتقاد همسر عصبانی
در پاسخ جرأت‌مندانه به انتقاد، نگرش شما این است که اگرچه سایر افراد ممکن است دیدگاه‌هایی درباره‌ی رفتارها. افکار، احساسات و خواسته‌های شما داشته باشند، ولی در نهایت این شما هستید که تعیین می‌کنید چه چیزی برایتان مناسب‌تر است. این نگرش بیانگر آن است که لازم نیست با پرخاشگری یا انفعال به انتقاد پاسخ دهید. پس چگونه باید با انتقاد برخورد بکنید؟ در این بخش راهبردهای مختلفی ارائه می‌شود که می‌توانید برای مقابله با انتقاد دیگران از آنها استفاده کنید.
بررسی انتقاد
وقتی انتقاد درست و سازنده است، تصدیق و پذیرش آن می‌تواند سودمند باشد؛ اما وقتی انتقاد به وضوح فریبنده و آسیب‌زننده است، محدود کردن و منحرف کردن آسیب به سمت دیگر حائز اهمیت است.
بدون درک دقیق منظور اصلی همسر عصبانی و منتقد، نمی‌توانید ارزیابی کاملی از انتقاد داشته باشید. یک راه برای ارزیابی کامل انتقاد، بررسی دقیق آن است.
قسمتی از انتقاد را که به نظر می‌رسد فرد در مورد آن خیلی مطمئن است، شناسایی کنید. بعد سعی کنید بفهمید که چرا او از این موضوع خاص این‌قدر ناراحت و آشفته است.
برای اینکه متوجه شوید که منتقد شما چه احساس، فکر یا خواسته‌ای دارد، از او بخواهید که مثال‌های مشخصی ارائه نماید. به بررسی انتقاد تا زمانی که به درک روشنی از منظور فرد منتقد برسید، ادامه دهید.
عوض کردن بحث
وقتی انتقادی که می‌شنوید فریبنده و مخرب است، عوض کردن بحث راهبرد مفیدی است. چهار تکنیک وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آنها منتقد خود را خلع سلاح کنید.
-
تغییر جهت بحث از محتوا به فرایند
کانون بحث را از آنچه گفته می‌شود (محتوا) به آنچه در حال حاضر بین شما رخ می‌دهد (فرایند) تغییر دهید. وقتی صدایتان بالا می‌رود، وقتی متوجه می‌شوید که هیجانات شدید مانع ارتباط مؤثر می‌شوند، یا وقتی به نظر می‌رسد که موضوع اصلی غیر از آن چیزی است که شما الآن درباره‌ی آن بحث می‌کنید، استفاده از این راهبرد بسیار سودمند است.
«من احساس ناکامی می‌کنم. به نظرم می‌رسد هرگاه ما می‌خواهیم درباره‌ی مسائل مالی بحث کنیم، صدایمان بالا می‌رود.»
«من نمی‌خواهم این بحث را ادامه دهیم، چون ما را آشفته می‌سازد و مرا عصبی می‌کند.»
«تو گفتی می‌خواهی درباره‌ی رابطه‌مان صحبت کنی، اما احساس می‌کنم که فقط من حرف می‌زنم»
این راهبرد اغلب شامل اندکی خودافشایی درباره‌ی آنچه در آن لحظه احساس یا فکر می‌کنید، است. مراقب باشید که صحبت‌هایتان را با جملات انتقادآمیز و با حمله به همسر عصبانی شروع نکنید.
-
ترجیح جرات‌مندانه
این راهبرد برای اینکه به شیوه مؤدبانه به منتقدتان بگویید که دست از تحریک شما بردارد، مفید است. ترجیح جرات‌مندانه تأیید منتقد خود بدون حمله کردن و مخالفت کردن با او بدون عصبانی شدن است.
لازم نیست درگیر توضیحات طولانی شوید، فقط ترجیح خود برای انجام دادن کارها به شیوه‌ی خودتان را بیان کنید.
-
به تأخیر انداختن جرات‌مندانه
به تأخیر انداختن جرات‌مندانه به شما کمک می‌کند تا به جای اینکه مجبور شوید فوراً به انتقاد پاسخ دهید، پاسختان را به تعویق بیندازید.
به تأخیر انداختن پاسخ، خواه برای چند ثانیه یا چند ساعت، به شما کمک می‌کند تا کاملاً آرام شوید، به دقت درباره‌ی آنچه گفته شد فکر کنید، برخی از راهبردهای مقابله‌ای را فعال سازید و بعد پاسخ خود را آماده کنید.
«تو حرف‌های زیادی مطرح کردی و من برای فهم آنها نیاز به زمان دارم. اجازه بده بعد از ناهار دوباره با هم صحبت کنیم.»
«کمی صبر کن، اجازه بده درباره‌ی آن فکر کنم.»
پرهیز از پاسخ دادن، در شرایط حمله می‌تواند از تشدید خشم جلوگیری کند. نیازی به عذرخواهی یا توضیح دادن نیست، فقط پاسخ خود را به تعویق بیندازید.
-
موافقت نسبی
موافقت نسبی یعنی یافتن یک خرده حقیقت در انتقاد، با این حال ادامه دادن به ارزیابی خود از موقعیت. این کار مستلزم گوش دادن دقیق به انتقاد برای یافتن بخشی از انتقاد همسر عصبانی است که می‌تواند صادقانه با آن موافقت کنید.
سه راه برای موافقت با منتقدتان وجود دارد:
-
موافقت با بخشی از صحبت:
یعنی تأیید بخشی از انتقاد که با آن موافق هستید و نادیده گرفتن بقیه‌ی انتقاد.
در اینجا شما می‌توانید بدون از دست دادن جوهره‌ی اصلی انتقاد، تعمیم‌های افراطی کلی مانند هرگز و همیشه را اصلاح کنید. همسر: «اینجا مثل یک طویله است! و تو هیچ کاری نمی‌کنی. می‌کنی؟»
شما: «درسته، خانه به هم ریخته و شلوغ است.»
-
موافقت با احتمال درست بودن انتقاد:
در این نوع موافقت، شما احتمال درست بودن انتقاد را می‌پذیرید، هرچند این احتمال خیلی کم باشد.
در مثال قبلی، پاسخ شما می‌تواند به این صورت باشد:
«ممکن است در تمیز کردن خانه خوب دقت نکرده باشم»
-
موافقت با اصل موضوع (موافقت اصولی):
در این نوع موافقت شما می‌پذیرید که اگر شرایط آن‌طور که همسرتان می‌گوید باشد، ممکن است نتیجه‌گیری او درست باشد.
همسر: «اگر سخت کار نکنی، هرگز پیشرفت نمی‌کنی.»
شما: «درست است، برای پیشرفت کردن باید سخت کار کرد.»
به خاطر داشته باشید که در مورد مثال بالا، با این فرض که شما به‌اندازه‌ی کافی سخت کار نمی‌کنید، موافق همسر عصبانی نیستید.
کاهش آسیب
راهبرد زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شما امید زیادی به خنثی کردن خشم همسر عصبانی و گشودن راه‌های ارتباطی مؤثرتر ندارید؛ بنابراین، فقط باید بر به حداقل رساندن مواجهه با خشم همسرتان و محدود کردن آسیب وارده بر عزت‌نفستان متمرکز شوید. صرف‌نظر از کاری که انجام داده‌اید و احساسی که دارید، شما مستحق مورد حمله یا بدرفتاری کلامی واقع شدن نیستید. هنگامی که با یک حمله‌ی خشم مواجه می‌شوید، یک راه برای محدود کردن آسیب، پرهیز از ادامه‌ی بحث است.
سرزنش کردن، فحش دادن، تهدید کردن، یا بیان سخنان طعنه‌آمیز تنها باعث قطع رابطه می‌شود. در صورت امکان موقعیت را ترک کنید تا هر دو طرف آرام شوید.
حتی اگر بر این باورید که شما مقصرید، قرار دادن خودتان در معرض یک حمله‌ی کلامی واکنش مناسبی نیست.
به خودتان بگویید آنچه می‌شنوید، عین حقیقت نیست، بلکه فقط نظر یک شخص دیگر است. حتى اگر آن شخص برای شما خیلی مهم باشد، باز هم او فردی است که نظر خودش را دارد.
شما فقط می‌توانید مخالفت کنید. به خاطر داشته باشید که چون یک انسان هستید، سعی کنید بهترین کاری را که می‌توانید انجام دهید و بدانید که هرکسی ممکن است اشتباه کند. برآورده نشدن انتظارات شما یا همسر عصبانی به این معنی نیست که آدم بدی (بی‌کفایت، خودخواه یا احمق) هستید.
منبع
کتاب مهارت‌های زندگی زناشویی؛ نوشته متیو مک کی و همکاران؛ ترجمه شهرام محمدخانی و قدرت عابدی
