گوش دادن به همسر واقعاً کار سختی است. در عوض، فاصله گرفتن، مرور ذهنی پاسخ خود، وارسی محتوای کلام گوینده برای یافتن نشانه‌های خطر، جمع‌آوری شواهدی برای تأیید دیدگاه‌های خود، محکوم کردن فرد مقابل و نظایر آن آسان‌تر است.
اما گوش دادن مهم‌ترین مهارت ارتباطی است که می‌تواند باعث ایجاد و تداوم احساس صمیمیت شود. وقتی خوب گوش می‌دهید، همسرتان را بهتر درک می‌کنید، دقیقاً با وی همساز می‌شوید، از رابطه‌ی زناشویی‌تان بیشتر لذت می‌برید و بدون ذهن‌خوانی دلیل گفتار و رفتار همسرتان را می‌فهمید.
گوش دادن نوعی تعهد و ارج نهادن به همسرتان است. گوش دادن تعهدی برای درک و همدلی، کنار گذاشتن علایق، نیازها و پیش‌داوری‌های خود، برای دیدن مسائل از نگاه همسرتان است. همچنین گوش دادن نوعی ارج نهادن به همسرتان نیز هست، چون بیانگر این پیام است:
«من به تو توجه دارم و می‌خواهم بدانم فکر، احساس و خواسته‌ی تو چیست.»
زمینه‌ی نظری
گوش دادن به حرف‌های همسرتان چیزی فراتر از صرفاً ساکت ماندن به هنگام صحبت کردن او است. گوش دادن واقعی با قصد شما مشخص می‌شود. اگر قصد شما درک کردن، لذت بردن، آموختن یا کمک کردن به همسرتان باشد، پس واقعاً گوش می‌کنید.
بسیاری از زوج‌ها به ندرت واقعاً به یکدیگر گوش می‌کنند. آن‌ها درگیر گوش دادن کاذب می‌شوند. در گوش کردن کاذب، قصد شما درک کردن، لذت بردن، یا کمک کردن نیست. بلکه قصد شما با یک یا چند تا از موانع متعدد گوش کردن که در پی می‌آیند، آلوده می‌شود.
در حالی که متن زیر را مطالعه می‌کند سعی کنید موانعی را که برای اجتناب از گوش دادن به همسرتان به کار می‌برید، شناسایی کنید.
موانع گوش دادن
-
ذهن‌خوانی
وقتی نسبت به آنچه همسرتان می‌گوید، بی‌توجه یا بی‌اعتماد هستید و در عین حال سعی می‌کنید معنای واقعی حرف او را بفهمید، در واقع در حال ذهن‌خوانی هستید.
کسانی که ذهن‌خوانی می‌کنند معمولاً به حالت‌های ظریف همسرشان مانند لحن صدا، حالت چهره و وضعیت بدنی اهمیت بیشتری می‌دهند و در سایه‌ی حدس‌های خود، محتوای واقعی گفته‌های همسرشان را نادیده می‌گیرند.
ذهن‌خوانی باعث از بین رفتن احساس تعلق و صمیمیت می‌شود، چون به خاطر امور خیالی، مسائل بدیهی را نادیده می‌گیرید.
حمید به ناهید می‌گوید:
«به نظر من در هر دو لباس خوشگل میشی، هر کدام را خواستی بپوش».
ناهید با خودش می‌گوید:
«منظور واقعی او این است که من آن‌قدر لاغر و بدترکیب هستم که با هیچ لباسی خوشگل نمی‌شوم».
-
مرور ذهنی
در اینجا به قدری به مرور ذهنی چیزی که بعداً می‌خواهید بگویید، مشغول می‌شوید که هرگز واقعاً آنچه را که همسرتان می‌گوید، نمی‌شنوید.
گاهی اوقات ممکن است زنجیره‌ی کاملی از حرف‌ها را در ذهنتان مرور کنید:
«من خواهم گفت … بعد همسرم خواهد گفت …، آن‌وقت من خواهم گفت …»
«مریم به عباس می‌گوید که او باید روز یکشنبه پسرشان را به کلاس موسیقی ببرد، ولی عباس گوش نمی‌دهد. او در حال مرور پاسخ خود به مریم است، چون می‌خواهد به بازی والیبال برود. در نتیجه نگرانی شدید مریم در مورد اینکه دوست دارد او وقت بیشتری را با پسرش صرف کند، اصلاً متوجه نمی‌شود.»
-
گوش دادن انتخابی
گوش دادن انتخابی به این معنی است که شما به برخی از چیزها گوش می‌کنید و به برخی دیگر گوش نمی‌دهید.
برای مثال ممکن است به نشانه‌های عصبانیت، غمگینی یا اضطراب همسرتان گوش دهید، ولی وقتی احساس می‌کنید که همسرتان سرحال است و انتظار نمی‌رود که با آشفتگی هیجانی واکنش نشان دهید، گوش کردن را متوقف می‌کنید.
همچنین گوش دادن انتخابی باعث می‌شود که چیزهایی را که نمی‌خواهید بشنوید، نشنوید.
برای مثال، ممکن است گوش‌های شما فقط تا زمانی خوب کار کنند که همسرتان شروع به صحبت درباره‌ی خانواده‌ی خودش یا مهاجرت به شهر دیگر می‌کند.
-
قضاوت کردن
قضاوت کردن به این معنی است که شما گوش کردن به همسرتان را به دلیل قضاوت منفی متوقف می‌کنید، یا فقط برای سرزنش کردن و زدن برچسب منفی به همسرتان، گوش می‌کنید.
اگر فکر کنید که همسرتان احمق، متعصب یا دیوانه است، گوش کردن را متوقف می‌کنید، یا فقط برای جمع‌آوری شواهد بیشتر در مورد حماقت یا دیوانگی او به حرف‌هایش گوش می‌کنید.
«حمید فکر می‌کند سهیلا آدم خودخواهی است، بنابراین هر وقت سهیلا درباره‌ی خودش حرف می‌زند، به ندرت به او گوش می‌دهد. این نوع قضاوت منفی، حمید را از درک واقعی اینکه سهیلا چه جور آدمی است، بازمی‌دارد.»
-
خیال‌پردازی
هر کسی ممکن است دچار حواس‌پرتی شود. وقتی برای سالیان طولانی با کسی زندگی می‌کنید، ممکن است به راحتی گوش دادن به او را متوقف کنید و درگیر خیال‌پردازی‌هایتان شوید.
اگر توجه کردن به همسرتان برای شما سخت است، این می‌تواند یک نشانه‌ی خطر باشد، مبنی بر اینکه شما از برقراری ارتباط با همسرتان و یا از برخی مسائل دیگر، اجتناب می‌کنید.
«رامین تقریباً همیشه هنگامی که مریم از محیط کارش صحبت می‌کرد، از او فاصله می‌گرفت. سرانجام رامین تصدیق کرد که از اینکه مریم وقت خود را صرف کارش می‌کند، ناراحت است و با خیال‌پردازی کردن از رویارویی با این موضوع اجتناب می‌کند.
-
نصیحت کردن
همسرتان به سختی می‌تواند یک جمله‌ی کامل بگوید، چون خیلی زود شروع به نصیحت کردن می‌کنید. کنجکاوی شما برای یافتن یک راه‌حل درست و میل به درست کردن همه‌چیز، شما را از شنیدن حرف های همسرتان و درک نیاز او به شنیده شدن، غافل می کند.
وقتی جعفر شروع به صحبت کردن درباره‌ی ناکامی‌ها و نگرانی‌هایش درباره‌ی شغل بی‌عاقبت خود می‌کرد، شیوا با این حرف‌ها به صحبت او پایان می‌داد:
«تو باید دنبال یک کار جدید بگردی. چرا به کار در یک تولیدی معمولی فکر نمی‌کنی؟ یا به جای بلندپروازی می‌توانی از فروشندگی در یک فروشگاه لباس شروع کنی.»
در نتیجه جعفر حتى آشفته‌تر هم می‌شد. چون چیزی که او واقعاً می‌خواست، همدلی بود و اینکه برای لحظاتی هم که شده، کمتر احساس افسردگی و ناامیدی کند.
-
یکی به دو کردن
شما فقط برای مخالفت کردن، جروبحث کردن و مباحثه کردن گوش می‌کنید بنابراین موضعی را اتخاذ کرده و بدون توجه به اینکه همسرتان چه می‌گوید، از آن دفاع می‌کنید. در بسیاری از روابط مشکل‌دار یکی به دو کردن سبک ارتباطی رایج است.
«هر موضوعی را که سارا مطرح می‌کرد (در مورد بچه‌ها، پول، خانواده)، مجید سخنرانی شدیداللحنی را شروع می‌کرد و بدون توجه به نظرات همسرش، حرف‌های خود را تکرار می‌کرد. حمید به قدری ستیزه‌جو بود که قادر به گوش دادن نبود.»
-
حق به جانب بودن
این مانع، شما را از گوش دادن به هر چیزی که حاکی از آن است که شما صد در صد کامل نیستید، بازمی‌دارد. برای اجتناب از هر چیزی که نشان‌دهنده‌ی اشتباه شما باشد، دروغ می‌گویید، دادوفریاد می‌کنید، موضوع بحث را عوض می‌کنید، دست به توجیه می‌زنید، طفره می‌روید، بهانه می‌آورید، تهمت می‌زنید، یا به شیوه‌های دیگر از انتقاد فرار می‌کنید.
«رؤیا با اظهار نگرانی درباره‌ی اخطار بانک در مورد قسط‌های عقب‌افتاده، از محسن پرسید که آیا قسط‌های وام را پرداخت کرده است؟ محسن این موضوع را نوعی انتقاد تلقی کرد و با به راه انداختن دادوبیداد گفت که پرداخت به موقع اقساط بانک احمقانه است. چرا نمی‌گذاری پول را در حسابمان نگه داریم و اقساط بانک را از سود آن پرداخت نماییم. محسن هرگز احساس نگرانی رؤیا در مورد قسط‌های عقب‌افتاده‌ی بانک را متوجه نشد.»
-
منحرف کردن بحث
هر وقت صحبت راجع به شخص شما یا تهدیدکننده باشد، خیلی زود موضوع را عوض کرده یا آن را به شوخی می‌گیرید. در واقع با عوض کردن موضوع و شوخی کردن، از گوش دادن به نگرانی‌های جدی همسرتان اجتناب می‌کنید.
«حمیده به فرید گفت باید بیدار ماندن طولانی در شب‌ها و سیگار کشیدنش را کم کند. فرید با گفتن این جمله که با استرسی که من دارم، اگر سیگار نکشم دیوانه می‌شوم؛ و آخر شب تنها زمانی است که من می‌توانم نفس راحتی بکشم، موضوع را جدی نگرفت.»
-
تسلی دادن
در این حالت خیلی زود با گفته‌های همسرتان موافقت می‌کنید. به محض اینکه همسرتان تردید، ناراحتی و نگرانی خود را درباره‌ی چیزی ابراز می‌کند، شما با گفتن اینکه «بله… حق با شما است … میدانم… متأسفم… درستش می‌کنم.» وسط حرف او می‌پرید.
شما به قدری نگران خوب، حمایتگر و هم‌نوا بودن هستید که به همسرتان فرصت کافی برای بیان افکارش نمی‌دهید.
«لیلا سه بار سعی کرد به رضا بگوید که از وسایل کهنه و بلااستفاده‌ای که در انباری جمع کرده است، خسته شده است. رضا فوری به خاطر این اتفاق از او عذرخواهی کرد، بعد هم چند تا از وسایل کهنه را برای چند روز جابه‌جا کرد. او هرگز پیام لیلا مبنی بر بیرون انداختن وسایل قدیمی و بلااستفاده را دریافت نکرد.»
ارزیابی موانع گوش دادن
در برگه‌ی زیر، سه موقعیتی را که در آن اختلالی در ارتباط شما و همسرتان ایجاد شد، توصیف کنید. بعد مشخص کنید که کدام یک از موانع ارتباطی، شما را از گوش کردن به همسرتان بازداشتند. ممکن است متوجه شوید که در جریان یک مکالمه، از دو یا سه مانع مختلف استفاده کرده‌اید.
در طی دو روز آینده ببینید چند وقت یک‌بار از موانع گوش دادن استفاده می‌کنید. هر بار که گفت‌وگویی با همسرتان داشتید، آن را مرور کنید و به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- از کدام موانع به طور مکرر استفاده می‌کنید؟
- آیا موقعیت‌ها مشابه هستند؟
- گوش دادن به کدام موضوعات برای شما دشوارتر است؟
- آیا از این موانع، در مورد افرادی غیر از همسرتان نیز استفاده می‌کنید؟
- آیا آگاهی شما از موانع گوش دادن موجب تغییر سبک متداول شما برای گوش دادن شد؟
وقتی از الگوهای گوش دادن خود آگاه می‌شوید، ممکن است احساس اضطراب یا ناراحتی کنید. ممکن است تصمیم بگیرید که ذهن‌خوانی را متوقف کنید، اما در عوض شروع به مرور ذهنی یا منحرف کردن بحث کنید.
همچنین ممکن است متوجه شوید چیزهایی را می‌شنوید یا می‌گویید که هرگز انتظار نداشتید درباره‌ی آن‌ها صحبت کنید.
فهرستی از موانع گوش کردن عبارت‌اند از:
- ذهن‌خوانی
- نصیحت کردن
- مرور ذهنی
- یکی به دو کردن
- گوش دادن انتخابی
- حق به جانب بودن
- منحرف کردن بحث
- خیال‌پردازی
- تسکین دادن
- قضاوت کردن
| موقعیت | موانع گوش دادن |
| موقعیت | موانع گوش دادن |
| موقعیت | موانع گوش دادن |
منبع
کتاب مهارت‌های زندگی زناشویی؛ نوشته متیو مک کی و همکاران؛ رجمه شهرام محمدخانی و قدرت عابدی
