بازتاب درمانی (Reflexology) هنر بسیار قدیمی بازتاب درمانی از هزارها سال پیش برای بشر شناخته شده است. اولین سال‌هایی که به کار برده شده به‌وسیله سرخپوست‌های اولیه، چینی‌ها و مردم مصر باستان بوده ولی در حقیقت هیچ‌کس به قدمت واقعی آن پی نبرده است. اگرچه اطلاعات واثقی درد است که تقریباً از پنج هزار سال پیش این روش سلامتی در هر دو کشور چین و مصر رواج داشته است.
دانش شناسایی این نقاط حساس «بازتاب شناسی» و کیفیت اثرگذاری بر روی آن‌ها اساس معرفتی به نام بازتاب درمانی می‌باشد. در واقع ما در بعد نظری و تئوریک، محتاج بازتاب‌شناسی و در بعد عملی و درمانی نیازمند «بازتاب درمانی» هستیم.
چینی‌ها، روش‌های مختلف فشار درمانی یا بازتاب درمانی را بیش از ۵۰۰۰ سال پیش آزموده‌اند و احتمال می‌رود که این روش‌ها، چیزی مشابه روش امروزی بوده‌اند. شواهدی هم وجود دارد مبنی بر اینکه مصریان باستان آگاه بودند و آن را به کار می‌بردند. همچنین روش‌های مشابهی نیز در هند و ژاپن شناخته شده‌اند.
در بین برخی از سرخپوستان قبایل آمریکای شمالی نوعی بازتاب درمانی پا رایج بود، به‌خصوص، سرخپوستان چروکی که این روش درمانی را تا قرن هفدهم به کار می‌بردند و تا به امروز، همچنان این شیوه را به‌عنوان بخشی از آیین شفابخشی خود ادامه می‌دهند.
رفلکسولوژی (بازتاب شناسی) و طب فشاری بهترین راه برای از بین بردن فوری دردهایی است که نمی‌توانید برای آن‌ها منتظر ویزیت دکتر بمانید. این روش را با ماساژ کف دست یا پا اشتباه نگیرید.
بازتاب شناسی یا رفلکسولوژی یک هنر ظریف و شکلی از درمان‌های شفابخش طب کل‌نگر است و نباید آن را با ماساژ کف دست‌وپا اشتباه گرفت بلکه یک نوع فشار درمانی ویژه و معین می‌باشد.
این رشته یک تکنیک قدیمی است و بر این اساس پایه‌ریزی شده که نقاط بازتابی (رفلکس) در روی کف دست‌ها و پاها وجود دارند که با هر قسمت بدن اعم از عضله، عصب، غده و استخوان مطابقت دارند.
فشار روی این نقاط تورم یا احتقان را از بین می‌برد و به آرامش اعصاب کمک می‌کند و این آرام‌سازی اعصاب هم به‌نوبه‌ی خود انقباض عروقی را کاهش می‌دهد بطوریکه خون و جریان عصبی با آزادی (راحتی) بیشتری جریان می‌یابند و درنتیجه‌ی بهبود جریان خون، سموم نیز از بدن خارج می‌شوند.
انعکاس درمانی تا ابتدای قرن بیستم در کشورهای غربی ناشناخته بود. در آن زمان یک پزشک آمریکایی متخصص گوش و حلق و بینی به نام دکتر ویلیام فیتز جرالد آن را به نام زون درمانی به کار گرفت.
انتخاب این نام از سوی وی به دو دلیل بود، یکی اینکه برخی درمانگران چینی کهن این روش را زون درمانی نامیده و همراه با سوزن درمانی بکار گرفته بودند، دیگر اینکه خود او به تجربه دریافت مناطقی در کف، رو، کناره‌ها و بین انگشتان پاها هستند که نوعی ارتباط با دیگر اعضای بدن دارند و مالش آن مناطق آثار درمانی بر اعضای دوردست بدن می‌گذارند، به عبارتی دیگر، تحریک یک منطقه از بدن انعکاس و واکنش درمانی در منطقه‌ای دیگر از بدن تولید می‌کند.
بزرگ‌ترین مبلغ این روش در کشورهای غربی یک آمریکایی دیگر به نام اونیس اینگام بود که آموزه دکتر فیتز جرالد را کامل‌تر کرد و سپس آن را تقریباً به‌طور کامل روی مناطق پا متمرکز کرد.
این روش امروزه در همه کشورهای غربی به‌ویژه ایالات‌متحده آمریکا محبوبیت گسترده دارد. بسیاری از درمانگران انعکاس درمانی معمولاً همراه با این روش یکی دیگر از درمان‌های طبیعی چون اوستئوپتی، یا کایروپرکتیک را بکار می‌گیرند.
ریشه اصلی بازتاب درمانی از چین است. در طب چینی بیش از ۹۰۰ نقطه حساس در بدن وجود دارد که آن‌ها را Aqu Point می‌نامند.
امروزه با استفاده از دستگاهی به نام Point Finder (یابنده نقاط) می‌توان نقاط را تعیین فیزیکی نمود Aqu Pointها می‌توانند ۵۰ هزار اهم را تحمل کنند و نقاطی که از حساسیت زیادی برخوردار نیستند Non Aqu Points می‌توانند تا ۲۰۰ هزار اهم را تحمل کنند.
ابتدایی‌ترین شکل بازتاب درمانی قرن‌ها پیش در کتاب مرجع طب سنتی چینی (T.C.M) به نام نای‌جینگ مدون شده است. این کتاب ۸۴ جلد بوده که حداقل ۳۰۰۰ سال قبل به دست ۵۰۰ پزشک حاذق چینی نوشته شده است.
گنجینه‌ای منحصربه‌فرد از دانش درمانگری چینی محسوب می‌شود. یکی از ضربه‌های بزرگی که در قرون گذشته به فرهنگ چین وارد شد آن بود که آب رودخانه ۱۰ جلد از این گنجینه را با خود برد و این ضایعه هنوز هم برای چینی‌ها قابل جبران نیست.
بازتاب درمانی در این منبع به دو صورت با سوزن Acupunture و بدون سوزن Acupressure با نام سنتی آما Amma ذکر شده است. (آم به معنای فشار و ما به معنای مالش) و بعدها در ژاپن با عنوان شیاتزو رواج پیدا می‌کند و سپس در سال‌های اخیر به‌صورت آکادمیک و مدون در غرب، به شکل بازتاب‌شناسی و بازتاب درمانی مطرح می‌گردد.
بازتاب درمانی چیست؟
بازتاب درمانی طب جایگزین شامل قانون فیزیکی از اعمال فشار به پاها، دست‌ها و یا گوش با انگشتان دست و بدون استفاده از روغن است.
درمانگران رفلکسولوژی یا بازتاب درمانی ادعا می‌کنند هر یک از سیستم‌ها و اعضای جمعی و مفرد بدن منعکس‌کننده تصویر خود بر روی دست‌وپا، است که اثر ماساژ پا دست و گوش در مناطق رفلکس آن اعضا، یک تغییر فیزیکی به آن عضو منتقل می‌کند.
این علم یک درمان ظریف و هنری شفابخش است که جزو علوم کل‌نگر یا طب مکمل می‌باشد و با ایده درمان از طریق ماساژ کف پاها، دست‌ها و لاله گوش‌ها پایه‌ریزی شده است. کل‌نگری بدن، ذهن و روح را به هم وصل کرده و هر کدام را به دیگری تأثیرگذار می‌داند.
در بازتاب درمانی، با کمک سر انگشت شست دست و دیگر انگشتان، نقاط بازتابی تحت فشار قرار می‌گیرند. فشار انگشتان باید محکم و عمیق بوده و در عین حال آزاردهنده نباشد و به‌گونه‌ای وارد شود که شخص تحت درمان، در نقاط مختلف پاها و دست‌ها حساسیت متفاوتی احساس کند.
اینکه شخص در چه نقاطی، چه میزان درد و حساسیت دارد به بازتاب درمانگر کمک می‌کند تا به بیماری در قسمت‌های مختلف بدن پی ببرد.
در واقع کار بازتاب درمانگر در این مرحله، شناسایی قسمت‌هایی از بدن است که از حالت تعادل خارج شده و به‌اصطلاح بیمار شده‌اند با شناسایی این بخش‌ها، می‌تواند آن‌ها را درمان کند.
طب فشاری و رفلکسولوژی
طب فشاری مثل طب سوزنی می‌ماند. با این تفاوت که هیچ عامل ترسی در آن وجود ندارد؛ یعنی بجای سوزن با استفاده از انگشتان درست در همان مناطق فشار ملایمی ایجاد می‌کنید. رفلکسولوژی در واقع نوعی ماساژ درمانی در قسمت‌های خاصی از دست‌ها و پاها به‌منظور پیدا کردن جریان انرژی، درمان درد و سلامت مطلوب می‌باشد.
در دست‌ها و پاهای ما انسان‌ها قسمت‌هایی وجود دارد به نام رفلکس که هر کدام از آن‌ها با بخش‌های مختلفی از بدن در ارتباط هستند. در واقع این انسداد انرژی است که مانع سلامت شده و در بدن ایجاد درد می‌کند.
در طول زندگی روزانه بدن تعادل خود را از دست داده و ممکن است پیام‌های عصبی در قسمت‌های مختلف بدن مسدود شوند. رفلکسولوژی این انسدادها را رفع کرده و سلامتی را به بدن بازمی‌گرداند، روش بازتاب درمانی هم برای کاهش درد و هم برای سلامت ارگانها مفید است. هرچند نباید جای مشاوره‌ی درمانی را بگیرد، اما قطعاً ارزش این را دارد که یک‌بار امتحان شود- به‌هرحال آسیبی نمی‌رساند و قطعاً مفید خواهد بود!
طب فشاری: با فشار ۱۰ نقطه از بدن همه دردها را تسکین دهید:
مطابق با این روش درمانی باستانی، هر یک از نقاط کف پا با بخش‌های خاصی از بدن ارتباط دارند.
با ماساژ دادن هر نقطه و اعمال فشار عمودی با انگشتانتان، می‌توانید درد را کاهش بدهید و سلامت برخی از ارگانها، غدد و بخش‌هایی از بدن را بهبود دهید.
- سر
بر اساس بازتاب درمانی، نوک انگشتان پا مستقیماً با سر و مغز مرتبط هستند.
ماساژ دادن پشت انگشتان می‌تواند به کاهش سردرد کمک کند و تأثیر مثبتی روی سلامتی کلی مغز-ازجمله تحریک عمقی مغز- بگذارد.
مطلب مرتبط: خواص بازتاب درمانی برای سلامتی شگفت‌انگیز هستند
- چشم‌ها
سلامت چشم‌ها شامل طیف گسترده‌ای از مسائل را در برمی‌گیرد، از جمله مشکلات بینایی، سوزش، قرمزی و درد.
ماساژ دادن یا اعمال فشار آن قسمت از پا که بین انگشت دوم و سوم است می‌تواند تأثیر بسیاری زیادی روی کسانی داشته باشد که از این مشکلات چشمی رنج می‌برند.
متخصصین بازتاب درمانی وجود یک رابطه‌ی مستقیم را بین این نقطه از پا و چشم گزارش می‌دهند.
- روده‌ی کوچک
ارگان بعدی که می‌تواند از مزایای ماساژ پا بهره‌مند شود، روده‌ی کوچک است.
خیلی ساده ناحیه‌ی بین پاشنه و سینه‌ی پا را ماساژ بدهید تا سیستم گوارش‌تان بهبود بیابد و روده‌های سالم‌تری داشته باشید.
این روش برای کسانی که از زیاد بودن گاز معده یا سوءهاضمه رنج می‌برند، اثری شگفت‌انگیز دارد!
- ریه
گفته می‌شود که ریه‌ها مستقیماً با بخش میانی سینه‌ی پا مرتبط هستند.
تمرکز بر این ناحیه می‌تواند برای کسانی که مبتلابه آسم هستند یا فقط می‌خواهند سلامت کلی ریه‌شان را بهبود دهند، عالی است.
هرچند بازتاب درمانی می‌تواند مزایای کوتاه-مدت و بلند-مدتی داشته باشد، اما اگر مشکلات تنفسی دارید، باید سریعاً به مراقبت‌های پزشکی مراجعه کنید.
- کمر
اساس بازتاب درمانی، یک رابطه‌ی متقابل بین پاشنه‌ی پا و عصب سیاتیک و کمر وجود دارد.
برای کسانی که از سیاتیک یا درد مزمن کمر رنج می‌برند، ماساژ پاشنه می‌تواند به میزان زیادی درد این نواحی را بهبود دهد.
مطلب مرتبط: ماساژ درمانی: ۱۰ روش و فایده ماساژ درمانی برای تسکین درد و سلامتی
- گردن
درد گردن بی‌نهایت شایع است. هرچند، رابطه‌ی بین گردن و ناحیه‌ی زیر انگشت بزرگ پا برای کاهش این درد و ناراحتی بسیار مؤثر است.
خیلی ساده این ناحیه را با انگشتانتان ماساژ بدهید تا از مزایای سلامتی حاصل از آن استفاده کنید.
- قلب
درد قلب چیزی است که باید بسیار جدی گرفته شود. کسی که تپش قلب یا درد قفسه‌ی سینه دارد باید فوراً به یک پزشک مراجعه کند.
با ماساژ دادن این ناحیه در پای راست سلامت قلب‌تان را ارتقا دهید و از مزایای طولانی-مدت آن بر سیستم گردش خون استفاده کنید.
- زانو
قسمت خارجی هر پاشنه رابطه‌ی مستقیمی با زانو دارد.
کسانی که از سوزش زانو یا درد مزمن زانو رنج می‌برند، باید این ناحیه را ماساژ بدهند تا کمی از سوزش این ناحیه کاسته شود.
- معده
هرچند روش‌های زیادی برای اصلاح رژیم غذایی وجود دارد که می‌تواند از درد معده بکاهد، اما می‌توانید بازتاب درمانی را نیز به کار ببرید.
شما می‌توانید سلامت دستگاه گوارش‌تان را با ماساژ دادن نواحی داخلی زیر سینه‌ی پا بهبود دهید. این یکی هم مانند ماساژ مخصوص بهبود سلامتی روده‌ی کوچک، می‌تواند برای سوءهاضمه و زیاد بودن گاز معده مفید باشد.
- تیروئید
مشکلات تیروئید بسیار شایع هستند، اما ماساژ پا را می‌توان برای ارتقا سلامت کلی غده‌ی تیروئید به کار برد.
خیلی ساده بخش داخلی سینه‌ی پا را ماساژ دهید تا از حداکثر مزایای آن برای غده‌ی تیروئید سود ببرید.
- کبد
متخصصین بازتاب درمانی بر سر آن قسمت از پا که بهترین نتیجه را برای سلامت کبد دارد، اختلاف‌نظر دارند.
برخی از آن‌ها معتقدند وسط قسمت خارجی کف پای راست بهترین ناحیه است. سایرین می‌گویند ماساژ این ناحیه در هر دو پا روی سلامت کبد تأثیر می‌گذارد.
به‌هرحال ماساژ دادن این ناحیه از پا به عملکرد بهتر کبد کمک می‌کند و این ارگان را سالم‌تر نگه می‌دارد.
سیستم انطباق دیگری را هم در زبان در نظر گرفته‌اند. در این سیستم، سر در ناحیه‌ی نوک زبان است و مشکلات سر از جمله سردردها یا مشکلات روانی با نوک زبان درمان می‌شود. حتی اگر کسی این مشکلات را هم نداشته باشد برای پیشگیری و گردش خون بهتر است گاه نوک زبان را با دندان تحریک کند. این سیستم هم عمدتاً تشخیصی است.
موارد استفاده از رفلکسولوژی برای درمان یا بهبودی چیست؟
رفلکسولوژی تمامی گروه‌های سنی از نوزادان تا افراد مسن را می‌تواند درمان کند. بازتاب درمانی می‌تواند بیشتر برای متعادل‌سازی کل بدن استفاده شود تا برای بهبود و شفای اختلالات خاص، لیکن با کاربرد مناسب، بازتاب درمانی می‌تواند قدرت شفابخشی خود بدن را افزایش دهد.
افرادی که بازتاب درمانی را انجام می‌دهند پیشنهاد می‌کنند که درمان هفتگی رفلکسولوژی می‌تواند اکثریت مشکلات را در ابتدا متوقف کند و احتمال یک بهبودی سریع را زیاد کند. بازتاب درمانی گردش خون به نواحی‌ای از بدن را افزایش می‌دهد که جذب مواد مغذی و حذف مواد زائد را زیادتر می‌کنند.
نحوه‌ی اعمال رفلکسولوژی به چه صورت است؟
نظریه اصلی به وجود آورنده‌ی رفلکسولوژی بیان می‌دارد که نقاط خاص یا «مناطق رفلکسی» بر روی پاها و دست‌ها وجود دارند که از طریق کانال‌های انرژی بدن، به ارگان‌های خاص و بخش‌های مختلف متصل می‌شوند.
بر اساس این اظهارات، گفته می‌شود که استفاده از اعمال فشار بر مناطق رفلکس، انسدادهای انرژی را از بین می‌برد و باعث بهبود یافتن آن منطقه از بدن فرد می‌شود. در اینجا چند نمونه از مناطق رفلکس و بخش‌های مختلف بدن که با این مناطق در ارتباط هستند ذکر خواهند شد:
- نوک انگشتان پا به سر بازمی‌گردد
- قلب و سینه در اطراف سینه‌ی پا قرار دارند
- کبد، لوزالمعده و کلیه در قوس پا جای گرفته‌اند
- قسمت پایین کمر و روده در پاشنه پا قرار دارند
گرچه ریشه‌های رفلکسولوژی به مصر و چین باستان بازمی‌گردد، ویلیام فیتز جرالد، پزشک گوش، بینی و گلو، در سال 1915 مفهوم «منطقه درمان» را معرفی کرد. یونس اینگرام، فیزیوتراپ آمریکایی، تئوری مناطق درمانی بدن را در دهه 1930 توسعه داد و به چیزی دست یافت که امروزه به‌عنوان رفلکسولوژی مدرن شناخته می‌شود.
بنابر نظر رفلکسولوژیست‌ها، فشار روی نقاط رفلکس می‌تواند به تعادل سیستم عصبی بدن کمک کند و باعث آزاد شدن اندورفین‌هایی شود که به کاهش درد و از بین بردن استرس کمک می‌کنند.
چرا مردم از رفلکسولوژی استفاده می‌کنند؟
- استرس و شرایط مرتبط با استرس
- سردرد و میگرن تنشی
- اختلالات گوارشی
- آرتروز
- بی‌خوابی
- عدم تعادل هورمونی
- جراحت‌های ورزشی
- اختلالات قاعدگی مانند سندرم پیش‌قاعدگی (PMS)
- مشکلات گوارشی مانند یبوست
- مولتیپل اسکلروزیس
- درد پشت
علاوه بر این رفلکسولوژی برای مراقبت پس از عمل یا به‌عنوان یک عامل مسکن نیز استفاده می‌شود. یک بررسی انجام‌شده در سال 2015 که در مجله‌ی درمان سرطان منتشر شد نشان داد که ماساژ برای کاهش درد سرطان، به‌ویژه برای کاهش درد پس از جراحی مؤثر است. از میان طیف متنوعی از ماساژهای مختلف، رفلکسولوژی پا به نظر می‌رسد مؤثرتر از ماساژ بدن و ماساژ آروماتراپی باشد.
یک جلسه معمولی رفلکسولوژی چگونه است؟
یک جلسه‌ی درمانی معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و با بررسی تاریخچه‌ی سلامتی و مشاوره در مورد سلامت و شیوه‌ی زندگی شما آغاز می‌شود. رفلکسولوژیست از این اطلاعات برای ارائه‌ی درمان سفارشی استفاده خواهد کرد. از شما خواسته می‌شود کفش و جوراب خود را درآورده و به‌راحتی بر روی یک صندلی خوابیده و یا بر روی میز ماساژ دراز بکشید.
رفلکسولوژیست، پاهایتان را ارزیابی می‌کند و نقاط مختلفی را علامت‌گذاری می‌نماید تا زمینه‌های حساسیت یا تنش را شناسایی کند. حرکات و ماساژهای تند و سریع ممکن است برای گرم کردن دست‌وپا به کار گرفته شوند. سپس فشردن انگشت یا شست با استفاده از تکنیک‌های رفلکسولوژی اعمال می‌شود.
در این روش ممکن است از لوسیون یا روغن استفاده شود و همچنین رفلکسولوژیست ممکن است از ابزارهایی مانند توپ، برس و میله‌های مخصوص استفاده کند.
در حال حاضر هیچ مقرراتی برای اعمال رفلکسولوژی در ایالات‌متحده وجود ندارد. ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی شما ممکن است بتواند یک درمانگر خوب را توصیه کند.
توصیه من به شما این است که درمانگری را انتخاب کنید که توسط هیئت صدور گواهینامه رفلکسولوژی آمریکا گواهی شده و حداقل 200 ساعت کلاس آموزشی را در یک موسسه معتبر سپری کرده باشد.
رفلکسولوژی در برابر ماساژ پا
در حالی که ماساژ پا ممکن است همانند درمان رفلکسولوژی به نظر آید، تفاوت آن با رفلوکسولوژی این است که یک رفلکسولوژیست بر روی بخش‌هایی از پا که مربوط به اندام‌های خاصی هستند کار می‌کند.
در عین حال ماساژ درمان گر با ماساژ پا، عضلات و سایر بافت‌های نرم تلاش می‌کند تا گردش خون را به نحو بهتری در سراسر بدن به جریان اندازد، درد را کاهش دهد، جراحات و زخم‌ها را بهبود بخشیده یا موجب آرامش کامل بدن شود.
رفلکسولوژی چه احساسی را در فرد به وجود می‌آورد؟
اکثر مردم بیان می‌کنند که درمان رفلکسولوژی برایشان بسیار آرامش‌بخش است. رفلکسولوژی نباید دردناک باشد. اگر احساس ناراحتی می‌کنید، حتماً به رفلکسولوژیست خود بگویید تا نحوه‌ی درمان را تغییر دهد.
این درمان باید سبب آرامش شما شود نه درد کشیدنتان. بعضی از نواحی پای مدنظر رفلکسولوژیست ممکن است حساس باشند و یا زخم شده باشند و لذا رفلکسولوژیست موظف است وقت بیشتری را بر روی این نواحی صرف کند.
این درد باید با اعمال فشار کاهش یابد. اگر شما حساس هستید، نگران نباشید چرا که رفلکسولوژیست فشار زیادی را به پاهای شما اعمال می‌کند. پس از انجام رفلکسولوژی چه احساسی خواهید داشت؟
اکثر افراد بعد از یک جلسه رفلکسولوژی احساس آرامش می‌کنند. گاهی اوقات به برخی افراد احساس تهوع، خواب‌آلودگی و نوسانات خلقی دست می‌دهد.
اثرات رفلکسولوژی
- متعادل‌سازی تمام سیستم‌های یازده‌گانه بدن، بطوریکه بدن بتواند خود را شفا دهد.
- موجب تحریک آن نواحی از بدن و ذهن که عملکرد صحیح ندارند و آرام‌سازی نواحی پرفعالیت می‌شود.
- دیدگاه ذهنی مثبت را تقویت می‌کند (تندرستی عبارت است از هماهنگی فعل‌وانفعال انرژی‌ها در داخل بدن، افکار منفی و احساسات منفی جریان آزادانه این انرژی‌ها را محدود کرده و سبب تورم و احتقان آن‌ها در بدن می‌گردد که اگر تصحیح نشوند سرانجام به‌صورت بیماری تظاهر می‌کنند).
- بیرون کردن و رفع احساسات سرکوب‌شده ناشی از فشارها و استرس، آرام‌سازی بدن و تغییر وضع زندگی (متخصصین این رشته بر این باورند که ۸۵% تمام بیماری‌های امروزی بشر به‌نوعی مرتبط با استرس است).
- آرامش بدن (آرام‌سازی بدن).
- با افزایش آزادسازی اندورفین‌ها به کنترل درد کمک می‌کند.
- عملکرد سیستم ایمنی را افزایش داده و جریان لنفاتیک را بهتر می‌کند.
- تندرستی بدن را در حالت متعادل نگه می‌دارد.
- سطوح تمرکز را افزایش می‌دهد.
- گردش خون و جریان عصبی را بهبود می‌بخشد.
- در نواحی احتقان که معمولاً به‌صورت درد احساس می‌شوند، موجب احساس رهایی می‌گردد.
