دندان درآوردن کودک یکی دیگر از مسائلی است که ممکن است ذهن مادران را به خود مشغول کند. مادران دوست دارند بدانند اولین دندانها کداماند و چه زمانی شروع به درآمدن میکنند؟
آیا دیر دندان درآوردن کودک دلیلی برای عقب افتادگی در رشد او محسوب میشود؟ علائم دندان درآوردن کودک چیست؟ برای درمان دندان درد کودکان چه راهکارهایی توصیه میشود و یا چه تفاوت هایی بین دندان های شیری و دندان های اصلی کودک وجود دارد و هرکدام مختص چه سنی در کودکان است؟ پاسخ تمام این سئوالات در مقاله دندان درآوردن کودک آمده است.
بد نیست در ابتدا راجع به ساختمان دندان ها اطلاعاتی را به دست آوریم. دندان از دو قسمت تشکیلشده است. قسمتی که خارج از لثه قرار دارد (تاج دندان) و قسمتی که در داخل لثه است (ریشه دندان). محلی که تاج دندان به ریشه وصل میشود اصطلاحاً (گردن دندان) مینامند.
سه نوع دندان وجود دارد:
- دندان های پیشین (ثنایا) که لبه تیز دارند و معمولاً برای قطع کردن غذا از آنها استفاده میشود.
- دندان های نیش (انیاب) که نوکدار هستند و برای گرفتن و پاره کردن غذا بکار میروند.
- یااسیاب ها که سطح بالای آنها دارای برجستگیهایی هست و برای خرد کردن و نرم کردن غذا از آن ها استفاده میشود.
- زمان در آمدن دندان های شیری و دائمی به جدول های 1 و 2 مراجعه شود.
جدول 1
ریختن ( برحسب سال) | ظاهر شدن (برحسب ماه) | نوع دندان
|
||
فک بالا | فک پایین | فک بالا | فک پایین | |
5/7 | 6 | 5/7 | 6 | 1- دندانهای پیشین مرکزی (ثنایا)[1] |
8 | 7 | 9 | 7 | 2- دندانهای پیشین طرفی (ثنایا) |
5/11 | 5/9 | 18 | 16 | 3- دندانهای نیش (انیاب)[2] |
5/10 | 10 | 14 | 12 | 4- اولین دندان آسیاب[3] |
5/10 | 11 | 24 | 20 | 5- دومین دندان آسیاب |
جدول 2
فک بالا ( برحسب سال) | فک پایین (برحسب سال) | نوع دندان |
6-7 | 6-7 | 1- اولین دندان آسیاب |
7-8 | 6-7 | 2- دندانهای پیشین مرکزی (ثنایا) |
8-9 | 7-8 | 3- دندانها پیشین طرفی (ثنایا) |
11-12 | 9-10 | 4- دندانهای نیش (انیاب) |
10-11 | 10-12 | 5- اولین دندانهای آسیاب کوچک |
10-12 | 11-12 | 6- دومین دندانهای آسیاب کوچک |
12-13 | 11-13 | 7- دومین دندان آسیاب |
17-21 | 17-21 | 8- سومین دندان آسیاب |
دندان درآوردن کودک و دندانهای شیری- دندانهای اصلی
زمان ظاهر شدن دندان های شیری کودکان، بهطور دقیق مشخص نیست. نوزادی ممکن است با دندان متولد شود یا اینکه اولین دندان او تا سن 13-14 ماهگی ظاهر نشود. به همین دلیل، زمان ظاهر شدن دندان های شیری کودک تأثیری در رشد به موقع یا عقب افتادن رشد کودک ندارد.
اما لازم به ذکر است، در بعضی از موارد وجود کیست هایی به شکل تورم آبی رنگ بر روی لثه مانع خروج دندان های شیری میشود. بنابراین والدین باید پیگیری های لازم در این مورد را انجام دهند.
معمولاً اولین دندانی که در شیرخوار ظاهر میشود، دو دندان پیشین مرکزی فک پایین است. پس از گذشت چند ماه چهار دندان پیشین فک بالا نمایان خواهند شد. در سن یک سالگی کودک معمولاً 6 دندان دارد. سپس روییدن دندان ها برای مدتی متوقف میشود و پس از مدتی مجدداً شروع به کامل شدن میکنند. به نظر میرسد دندانهای شیری در کودکان طبقات مرفه جامعه و همچنین دختران، زودتر از پسران ظاهر میشود.
علائم دندان درآوردن کودک
از زمان قدیم تصور میکردند که درآمدن (مخصوصاً دندانهای نیش) سبب خارش لثه، تب، تشنج و اسهال میشود. از این رو هر مشکل کودک را به حساب دندان درآوردن او میگذاشتند.
اما محققین معتقدند که درآمدن دندان ها یکی از مراحل رشد طبیعی کودک است. هیچگونه علائم عمومی مانند اسهال، تب، سرفه، گوشدرد، تشنج و غیره را به همراه نخواهد داشت. ازاینرو، هیچ مادری نباید عواملی مثل اسهال کودک را بهحساب دنداندرآوردن او بگذارد و از درمان او خودداری کند.
اما باید متذکر شد، چون دندانی که در هنگام درآمدن لثه را سوراخ میکند. ممکن است کودک احساس درد نماید و موجب افزایش بزاق دهان او گردد و آب دهان او بیشتر از معمول به بیرون بریزد و باعث قرمزی اطراف دهان او شود. همچنین ممکن است مایع بزاق کودک بر روی دستگاه تنفسی او تأثیر گذارد و موجب سرفههای خفیف او گردد و او را از غذا خوردن بازدارد و به این جهت، عادت معمول کودک به هم بخورد و سبب اسهال در او گردد. اما درهرصورت، دنداندرآوردن هیچگونه اسهال شدید آبکی را به وجود نمیآورد.
در بازه ی دندان درآوردن، کودک مایل است هر چیزی را به دهان خود ببرد که به ندرت ممکن است باعث زخم مختصر و خونریزی جزئی از لثه ها شود. برای جلوگیری از این کارها و همچنین کم شدن احساس درد کودک اقدامات زیر را میتوان انجام داد.
- لثه های او را با انگشت کوچک تمیز خود بهآرامی مالش دهید.
- ژل های مسکن تهیه کنید و به لثه های او بمالید. (این ژل ها دارای ماده بیحسکننده و ماده ضدعفونیکننده هستند.)
- بعضی از غذا ها که به شکل انگشت درآمده و سرد شده است به دست کودک بدهید تا به دهان ببرد.
- حلقه های پلاستیکی که درون آنها آب ریخته شده است، تهیه کنید و در یخچال قرار دهید و بعد از سرد شدن به کودک بدهید تا به دهان ببرد.
- در کودکان بزرگ تر، ممکن است موقع خواب به علت دندان درد دچار بیخوابی گردند. در این صورت با مراجعه به پزشک، داروی مربوطه را جهت تسکین درد او قبل از خواب به او بدهید.
اما در خصوص کودکانی که به هنگام تولد دندان دارند باید گفت، چنین ویژگی در آنها نشانه بیماری نیست. زیرا این دندان ها همان دندان های شیری هستند که زودتر از موعد ظاهر شدهاند و تا زمان طبیعی، دندانهای شیری باقی میمانند.
اگر این ها شل و لق باشد ممکن است بیفتد و داخل ریه کودک شود و یا مشکلاتی هنگام شیر خوردن برای مادر به وجود آورد و بهتر است کشیده شود اما اگر شل و لق نیست، مشکلی برای کودک و مادر به وجود نخواهد آورد.
دندان درآوردن کودک و درد دندان
شایع ترین علت درد دندان در کودکان، پوسیدگی دندان میباشد. اگر کودک درد دائمی دارد، باید او را نزد پزشک برد. ولی قبل از رفتن، مادر میتواند با اقدامات زیر شدت درد را کم کند:
- شربت و یا قرص استامینوفن به او بدهید ( که البته لازم به ذکر است میزان مصرف دارو برای کودکان بر اساس وزنشان تعیین میشود و برای تشخیص این موضوع باید نزد پزشک مراجعه شود).
- روی محل درد، کیسه آب گرم که دور آن با حوله یا پارچه پوشیده شده است، قرار دهید.
آبسهی دندان
از دیگر علت های درد دندان کودک میتوان به آبسهی دندان اشاره کرد. آبسهی دندان به معنای تجمع چرک در اطراف ریشه دندان است. علائمی که معمولاً هنگام آبسهی دندان مشاهدهشده است میتوان به درد خودبهخود در محل آبسه، درد شدید هنگام جویدن و نوشیدن مایعات سرد یا گرم، تورم و قرمزی اطراف محل آبسه، بزرگ و برجسته شدن فک کودک و همچنین به تب و سردرد اشاره کرد.
چطور میتوان از ایجاد آبسه دندان پیشگیری کرد؟
با رعایت بهداشت دهان یعنی مسواک زدن دندانها، خودداری از خوردن تنقلات شیرین بین دو وعدهغذا و بردن کودک نزد دندانپزشک هر شش ماه یکبار، میتوان از ایجاد آبسه دندان پیشگیری کرد.
پوسیدگی و فساد دندان کودکان (کرمخوردگی دندان):
همانطور که گفتیم، پوسیدگی شایعترین علت دنداندرد است. آمار نشان میدهد بهطور متوسط کودکان در سن دوسالگی، دو دندان فاسد دارند. سوراخ یا حفرهای کوچک یا شکاف باریکی روی سطح دندان که بهتدریج پیشرفت میکند و بهصورت حفره بزرگی درمیآید از علائم پوسیدگی دندان است.
در قدیم، مردم تصور میکردند فساد دندان در اثر کرمی است که دندان را میجود به همین دلیل فساد دندان را کرمخوردگی نیز مینامند. اما امروزه ثابت شده است که پوسیدگی دندان به علت وجود میکروبی به نام (استرپتوکوک موتان) است اما عوامل بسیاری وجود دارند که دندان را برای هجوم این میکروب آماده میسازد، ازجمله قند و شکر و مواد شکلاتی. از دیگر علل فساد دندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوسیدگی دندانهای شیری به علت مکیدن شیر و خوردن مواد قندی از بطری شیر خوری در هنگام خواب
- مصرف مواد قندی در کودکان بزرگتر مثل آبنبات، شکلات، آدامس و …
- عدم رعایت بهداشت دهان
- بیمار شدن کودک؛ زیرا مایع بزاق دهان خود اثر ضد میکروبی دارد و هنگامیکه کودک مریض باشد از اثر ضد میکروبی آن کم میشود.
- کافی نبودن فلوراید آب
پیشگیری از فساد و پوسیدگی دندان کودک
- تمیز کردن دندان شیرخواران: با پیدایش اولین دندان شیرخوار، تمیز کردن دندان او نیز باید شروع شود. بهاینترتیب که دستمالی را مرطوب کنید و اطراف انگشت خود بپیچید و مقدار کمی خمیردندان روی آن بریزید و به لثه و دندانهای کودک بمالید و سپس کف و آب را از دهان او خارج کنید.
- پاک و تمیز کردن دندانهای کودکان: والدین باید از سن 18 ماهگی دندانهای کودک خود را با مسواک مرطوب تمیز کنند. اگر کودک درخواست کرد خودش مسواک بزند، به او اجازه دهید و یاد دهید چطور خودش این کار را انجام دهد. در بعضی مواقع بهتر است موقع مسواک زدن خودتان از کودک بخواهید با شما مسواک بزند و بهصورت مسابقهای دندان های خود را مسواک بزنید.
- روش صحیح مسواک زدن دندانها: مسواک زدن ازیک طرف بهطرف دیگر و یا از بالا به پایین روش صحیحی نیست. روش صحیح مطابق مراحل زیر میباشد:
الف) برای دندان های بالا، باید مسواک را از کنار لثه بهطرف پایین حرکت دهید.
ب) برای دندان های پایین، باید مسواک را از کنار لثه به طرف بالا حرکت دهید.
پ) برای دندان های آسیاب، باید حرکت مسواک در فک بالا از کنار لثه به طرف پایین و در فک پایین از کنار لثه به طرف بالا انجام گیرد.
ت) برای سطح خلفی دندان های جلو، حرکات بالا و پایین انجام گیرد.
- برای کودکان، مسواک کوچک و نرم و یا مسواکی که از جنس نایلون ساختهشده باشد انتخاب نمایید. زیرا این مسواک ها بهتر پاک میکنند و کمتر به لثه ها آسیب وارد میکنند.
جفت نشدن دندانها رویهم و بدشکل قرار گرفتن آنها
اگر بهصورت بعضی از کودکان نگاه کنید میبینید در هنگام بستن دهان، دندانهای فک بالا و پایین آنها رویهم قرار نمیگیرند و هنگام غذا خوردن نیز دندانهای جلوی آنها عمل گاز گرفتن را بهخوبی انجام نمیدهند.
علت این وضعیت در بیشتر مواقع ارثی است اما در بعضی موارد به اینعلت است که کودک تا سن مدرسه هنوز به مکیدن انگشت شست خود ادامه میدهد و در برخی مواقع نیز روی هم قرار نگرفتن دندانها، نتیجه تجمع دندانها در فک بالا میباشد. برای درمان چنین مشکلی در کودکان، اگر دندانهای اضافی وجود دارد دندانپزشک متخصص آنها را خارج میکند و از دندانهای کودک رادیوگرافی انجام میدهد و پسازآن بست ها و پروتزهایی روی دندانها قرار میدهد تا فشار دائم آنها موجب شود دندان ها در محل اصلی خود قرار گیرند (مقاله ترس کودکان نیز برای شما که دارای فرزند خردسال هستید میتواند مفید باشد).
در بعضی از موارد بهتر است این عمل در 7 سالگی و در بعضی موارد دیگر بهتر است در 11 تا 13 سالگی (که دندانهای همیشگی روییدهاند) انجام گیرد. در خصوص کودکانی که به علت مکیدن انگشتان خود با این مشکل مواجه شدن، والدین هنگام برخورد با این موضوع باید حواس آنها را با اسباببازی و یا کار موردعلاقهی آنها پرت کنند.
-
پرسشهای متداول در خصوص دندان کودکان
-
آیا حفظ دندانهای شیری اهمیت دارد؟
دندانهای شیری در جویدن غذا، حرف زدن و زیبایی صورت کودک تأثیر مهمی دارند و موجب رشد صحیح فک میشوند. از دندان های شیری کودک باید مانند دندانهای دائمی او مراقبت شود، زیرا پوسیدگی و کشیدن دندان های شیری سبب بد قرار گرفتن و کج روئیدن دندانهای دائمی میگردد. بنابراین حفظ دندانهای شیری لازم است تا در آینده دندانهای همیشگی به صورت مناسب جایگزین آن ها گردد.
-
دندان های شیری را در چه شرایطی باید کشید و خارج کرد؟
درصورتیکه دندان های شیری قبل از سر زدن دندان های دائمی نریزد، جای خالی برای روئیدن دندان های همیشگی وجود نخواهد داشت. در چنین شرایطی باید دندان شیری را کشیده و بیرون آورد. این حالت معمولاً در مورد دندان های پیشین فک پایین اتفاق میافتد که موقع روئیدن دندان های دائمی باید آن را کشید.
-
چه موقع باید کودکم را نزد دندانپزشک ببرم؟
کودک را در سن 2/5 سالگی که تمام دندانهای شیری او روییده است، باید نزد دندانپزشک برد تا دندانپزشک برای جلوگیری از فساد آنها توصیه های لازم را به عمل درآورد و اگر تخریبی در دندان های او وجود دارد آنها را ترمیم کند.
فلوراید، ملحی است که با املاح دیگر موجب افزایش مقاومت دندانها شده و از پوسیدگی آن جلوگیری میکند. اگر فلوراید آب منطقهای کم باشد باید به شیرخواران (بزرگتر از شش ماه) فلوراید بهصورت قطرهای و البته تحت درمان پزشک، داده شود. کودکان بزرگتر نیز میتوانند از خمیردندانهایی که فلوراید دارند برای مسواک زدن استفاده کنند.
اگر مقاله دندان درآوردن کودک را مفید یافتید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید و در صورتی که سئوالی دارید در بخش نظرات درج کنید تا بخش کودک فکر بنیان پاسخگوی سوال شما باشند.
کتابهای کودک را بخوانید تا تربیتی مناسب و صحبح داشته باشید.