برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان یکی از دغدغه‌های والدین به‌خصوص مادران است. اوقات فراغت زمانی است که کودک باید به فعالیت‌های لذت‌بخش که مورد علاقه‌اش است بپردازد و در این راستا خلاقیت او بهبود یابد.
ممکن است کودک به نظارت و راهنمایی شما نیاز داشته باشد تا بتواند برنامه‌ریزی مناسبی با توجه به علایق و سطح توانایی خود برای اوقات فراغت داشته باشد.
بهتر است شرایطی را فراهم کنید که به شکوفایی استعدادها و پرورش خلاقیت کودک کمک کنید نه اینکه کودک را با حجم زیاد کلاس‌های آموزشی، خسته و دلزده کنید.
برای شاد و خاطره‌انگیز کردن اوقات فراغت فرزندتان روش‌های متنوعی وجود دارد، برخی از والدین بیش‌ازحد نگران اوقات فراغت فرزندانشان هستند تا به بطالت نگذرد و آن‌ها پر کردن اوقات فراغت را فقط در رفتن به کلاس‌های تابستانی می‌بینند و به اجبار فرزندان خود را در کلاس‌های تابستانی ثبت‌نام می‌کنند و در برنامه‌ریزی‌هایشان علاقه‌ی فرزند خود را نادیده می‌گیرند اما باید بدانیم که با انجام کارهای ساده و خلاقانه می‌توانیم باعث شویم که فرزندمان احساس خوبی داشته باشد و از اوقات فراغت خود لذت زیادی ببرد.
برای برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان خانواده باید هدایتگر فرزند باشد و این اشتباه بزرگی است که برای آن‌ها تصمیم‌گیری کند اگر والدین کودک خود را تحت‌فشار قرار دهد تا به کلاس‌های متنوع برود این کلاس‌ها ممکن است اثرات نامطلوبی بجا بگذارد. پس بهتر است برای برنامه‌ریزی اوقات فراغت پیشنهادهای کودکتان راهم لحاظ کنید.
امروزه بیشتر وقت جوانان، به‌ویژه در فصل تابستان به اوقات فراغت اختصاص می‌یابد. طبق استانداردهای بین‌المللی، تعداد روزهای فراغت کشورهای دیگر در سال 80 روز و این رقم در کشور ما 10 روز بیشتر 90 روزاست؛ اما بررسی‌های انجام‌گرفته نشان می‌دهد که تنها 61 درصد جوانان ایرانی اوقات فراغت خود را کافی می‌دانند.
با گسترش دامنه اوقات فراغت باید دستگاه‌ها و نهادهای متولی برای گذران مناسب این ایام به فکر برنامه‌ریزی مناسب برای کودکان و جوانان و نوجوانان باشند. با توجه به اهمیت اوقات فراغت در زندگی فرزندانمان و ضرورت برنامه‌ریزی در این زمینه بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
مفهوم اوقات فراغت
آلن بیرو در بحث از اوقات فراغت و معنای آن می‌نویسید: فراغت از leislr مصدر قدیمی مبدل شده به اسم مصدر و از ریشه لاتینی licer به معنای مجازی شدن گرفته شده است.
اوقات فراغت فقط زمان آزادشده از بار کار نیست، بلکه فعالیتی غیراجباری است. در فرهنگ عمید نیز درباره تعریف و معنای اوقات فراغت چنین آمده است: فراغت در فارسی به معنی آسودگی و آسایش و آسودگی از کار و شغل است.
در همه تعاریف بر عنصر آزادی و اختیار فرد در انتخاب نوع فعالیت در زمان فراغت و نیز لذت‌بخش و ارضاکننده بودن فعالیت تأکید شده است.
در یک جمع‌بندی کلی از مباحث فوق می‌توانیم اوقات فراغت را زمانی بدانیم که شخص در اختیار خودش است و می‌تواند به کار دلخواه خود بپردازد.
اوقات فراغت، زمانی است که کودک شما کارهایی را که مورد علاقه اوست و از انجام دادن آن‌ها لذت می‌برد باید انجام دهد و به یاد داشته باشید که حتماً برای لذت بردن کودکمان نباید هزینه‌ی زیادی کنیم مثلاً: ثبت‌نام در کلاسی که شهریه‌ی خیلی بالایی دارد اما با کارهای ساده هم می‌توان از اوقات فراغت به‌خوبی بهره برد.
اوقات فراغت زمانی است که کودک باید آزادانه به انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود بپردازد. تنظیم زمان و فراهم کردن اوقات فراغت برای کودکان به عهده بزرگ‌سالان است.
همه ما فصل تابستان را فصل تعطیلی مدارس می‌دانیم در حالی که امام خمینی (ره) با یک جمله کوتاه اما زیبا به تعطیلی مدارس معنا بخشیده و فرموده: «مدارس تعطیل می‌شود اما تعلیم و تربیت هرگز تعطیل نمی‌شود.» با تکیه بر این کلام پرمعنا باید برای برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان دقت داشته باشیم.
اوقات فراغت زمان بیکاری کودک است که باید از آن لذت ببرد پس در تنظیم برنامه‌ها باید علایق و توانایی او را در نظر بگیرید و نظر او هم جویا شوید. از او در مورد علایقش بپرسید و سعی کنید در جهت برطرف کردن نیازها و علایق او برنامه‌ریزی کنید.
بسیار اهمیت دارد که کودک یاد بگیرد برنامه‌ریز زندگی خود باشد پس این زمان مناسبی است که قدرت تصمیم‌گیری در کودک را پرورش دهید. در واقع طبق نکات تربیتی فرزندان شما باید هدایت‌کننده باشید نه تصمیم‌گیرنده.
در صورتی که کودک از علایق خود آگاه نیست با توجه به شناختی که از او دارید به او کمک کنید تا آن‌ها را شناسایی کند و در جهت تقویت توانایی‌هایش قدم بردارید.
برای اینکه فرزندتان از تمام اوقات فراغت خود بهره کافی را ببرد و این اوقات برایش لذت‌بخش باشد باید توسط پدر یا مادر برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد. برای برنامه‌ریزی اوقات فراغت علایق کودکتان را در اولویت قرار دهید و از او بپرسید که تمایل دارد به چه اهدافی برسد.
پدر و مادری که برای اوقات فراغت فرزندشان برنامه می‌ریزند باید تأمل داشته باشند برای کاهش استرس و یا افسردگی و بهبود فرآیند تحول روان‌شناختی و جسمانی، کودک شما احتیاج به تحرک و فعالیت دارد. پس در برنامه‌ریزی به ورزش کردن توجه زیادی کنید.
به کودک خود حق انتخاب دهید، در طول سال تحصیلی فشارهای زیادی از طرف مدرسه به کودک وارد می‌شود از جمله این فشارهای روانی: انجام تکالیف مدرسه، استرسی که در دوران امتحانات به کودک وارد می‌شود همچنین صبح زود بیدار شدن را می‌توان نام برد. کودکانی که در روزهای تابستانی نمی‌توانند بخوابند افسرده شده و موفقیت کمتری راهم به دست می‌آورند.
برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان نیازهایی را در پی دارد که به‌اختصار بدان اشاره می‌شود:
- نیا ز به استراحت و رفع خستگی
انسان‌ها همه نیاز به استراحت و رفع خستگی دارند. پیوستگی در انجام کارها و نبود زمان کافی برای استراحت و فراغت موجب نزول کیفیت کار و نیز پرخاشگری فرد فعال می‌گردد. ولی باید به کودکان و نوجوانان آموخت که زمان استراحت زمان بطالت نیست. بلکه زمانی است که فرد به تمرکز اعصاب می‌پردازد و حاصل آن افزایش بازده است.
بدن و ذهن آدمی پس از مدتی کار، خودبه‌خود نیازمند استراحت است و به‌طور طبیعی بدان می‌پردازد. پس اوقات فراغت می‌تواند چنین نیازی را رفع کند.
- نیاز به تفریح
پس از انجام کار در طی ایامی خاص، آدمی نیاز دارد تا اوقاتی را صرف تفریح کند. نقل می‌کنند که حضرت علی (علیه‌السلام) در روزهای جمعه به بیرون از شهر مدینه و به قصد تفریح می‌رفتند. پس الگوهای دینی جایگاهی برای تفریحات در زندگانی پربار خود در نظر گرفته بودند.
گاه در ایام فراغت به سفر نیز می‌توان رفت و پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرموده‌اند: سافروا تصحوا. مسافرت کنید تا سلامت بمانید. حتی سفرهای کوتاه به بیرون شهر در روزهای جمعه و خوردن ناهار در کنار رودخانه و سبزه‌زار می‌تواند تفریحی دل‌انگیز محسوب شود.
به‌هرحال باید ترتیبی اتخاذ نمود که در ایام سال کودکان و نوجوانان از تفریحات سالم برخوردار بشوند. در مراکز مشاوره یکی از مشکلاتی که خانم‌ها و کودکان و نوجوانان مطرح می‌کنند این است که پدر با داشتن امکانات مالی از بردن آن‌ها به سفر و تفریح امتناع می‌کند. باید دانست که تفریحات موجب انبساط خاطر و سلامت روانی می‌گردد.
- سرگرمی و ایجاد تنوع
نیاز دیگری که در اوقات فراغت رفع می‌شود، نیاز کودکان و نوجوانان به سرگرمی و تنوع داشتن است. بخشی از درگیری‌های درون منزل که میان کودکان رخ می‌دهد به این دلیل است که آن‌ها بیکارند و وسیله‌ای برای سرگرمی ندارند. لذا یکی برای دیگری ادا درمی‌آورد و او نیز در عوض وی را می‌زند؛ اما وقتی هردو دارای سرگرمی خاص باشند، فرصت کمتری برای ایجاد مزاحمت و درگیری با یکدیگر دارند.
مسئله تنوع نیز امری مهم است وزندگی بدون تنوع خسته‌کننده می‌باشد. پس تنوع در برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان باعث ایجاد تنوع در زندگی می‌گردد و تنوع مانع پدید آیی افسردگی است.
آنچه افسرده‌ها از آن گله‌مند هستند، نداشتن تنوع در زندگی و یکنواخت شدن آن است. پس با راهنمایی فرزندان به انجام فعالیت‌های متنوع، زمینه علاقه‌مندی آنان به زندگانی را فراهم آوریم.
- شکوفایی استعدادهای شخصی
هریک از فرزندان ما دارای استعدادهایی است. در تعریف استعداد گفته‌اند که آن توانایی بالقوه‌ای است که اگر در محیط مساعدتری قرار بگیرد، به شکوفایی می‌انجامد.
فردی که استعدادهایش به نحو مطلوبی به شکوفایی رسیده باشد به تعبیر مازلو به خود شکوفایی دست یافته است. یکی از زمینه‌هایی که موجب رشد استعدادها را فراهم می‌آورد پرداختن به فعالیت‌هایی است که فرزند در اوقات فراغت انجام می‌دهد.
ازجمله راه‌هایی که می‌توان از طریق آن‌ها مبادرت به شناخت استعدادهای کودکان و نوجوانان نمود ملاحظه کردن کارهایی است که آنان، با علاقه انجام می‌دهند و نیز به تکرار آن می‌پردازند.
پس در لحظه‌هایی که کودکان و نوجوانان خود مایل‌اند به فعالیتی روی آورند، بهترمی توان به شناخت استعدادها و علایق آنان پی برد و تمهیدات و امکانات لازم را برای رشد و بالندگی استعدادهایشان فراهم کرد.
- شکوفایی فردی و اجتماعی
گذران اوقات فراغت باید به نحوی باشد که زمینه‌های لازم را برای شکوفایی فردی و اجتماعی را فراهم آورد. زیرا شکوفا کردن استعدادها از اهم وظایف تعلیم و تربیت است؛ و انسان بالنده در تفکر مازلو فردی است که به خود شکوفایی رسیده باشد ویکی از عواملی که به خود شکوفایی فرد کمک می‌کند، به تعبیرآلن بیرو، گذران اوقات فراغت است.
در حین گذران اوقات فراغت که فعالیتی آزاد و اختیاری است به فرد به دلخواه خود به فعالیتی می‌پردازد که استعداد انجام آن را دارد و به آن فعالیت علاقه‌مند نیز می‌باشد.
هرگاه آدمی به فعالیتی بپردازد که هم استعداد آن را دارد وهم بدان علاقه‌مند است، قطعاً به شکوفایی در بعد فردی می‌رسد.
- اوقات فراغت و بهداشت روانی
حسن گذران اوقات فراغت تضمین‌کننده، سلامت و بهداشت روانی انسان است. اشتغال مستمر و بدون وقفه فکری و عملی موجب خستگی جسمی و ذهنی می‌گردد. به‌گونه‌ای که فرد به‌تدریج نشاط و سرزندگی خود را از دست می‌دهد.
درواقع فشارهای ناشی از اشتغال ممتد ذهنی و جسمی (به‌خصوص ذهنی) نه تنها ممکن است با از دست رفتن نشاط و تعادل حیاتی فرد همراه باشد، بلکه در مواقعی عامل مهمی برای بروز بسیاری از اختلالات روانی، همچون نوروزها، افسردگی‌ها و نارسایی‌های جسمی، به‌ویژه از نوع بیماری‌های روان‌تنی (سایکوسوماتیک) محسوب می‌شود.
در این شرایط برخورداری از یک برنامه جامع و پیش‌بینی فرصتی آزاد و فارغ از کار موظف و بهره بری از آن، اولین و مهم‌ترین گام در پیشگیری از آسیب‌های ذهنی و حفظ بهداشت روانی است.
بهترین راهکارهای پر کردن اوقات فراغت کودکان
بسیاری از مادران شاغل دغدغه پر کردن اوقات فراغت فرزندان خود را دارند. از طرفی می‌خواهند فرزندشان زمان خود را اتلاف نکرده و به آموزه‌های آن‌ها نیز افزوده شود.
- ایجاد سرگرمی‌های ساده
انجام کارهای خانه با همکاری اعضای خانواده یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای گذراندن اوقات فراغت تابستانی است. در کارهای خانه کودکتان را مشارکت دهید مثلاً هنگام درست کردن کیک یا غذا بگذارید کودکتان با راهنمایی شما کارهای راحت را انجام دهد.
همچنین بچه‌ها را تشویق کنید تا اتاقشان را مرتب کنند و شما این کار را برایشان جذاب کنید؛ مثلاً بگویید زمان می‌گیرم اگر تا این ساعت اتاقت را تمیز کنی، جایزه‌ای نزد من داری. با این سرگرمی‌های ساده از دور هم بودن لذت ببرید و به کودکتان مشارکت در کارها را بیاموزید.
- انجام بازی‌ها دسته‌جمعی
برای برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان وسایل نقاشی در اختیار او بگذارید و از او بخواهید که یک موضوع خاص را نقاشی کند زیرا بچه‌ها در هر سنی عاشق نقاشی کشیدن هستند.
برای جذابیت بیشتر، یک مقوای بزرگ تهیه کنید و همه خانواده کودکتان را در نقاشی کردن همراهی کنید. شما برای ایجاد علاقه در کودکتان می‌توانید برای او یک کتاب رنگ کردنی تهیه کنید تا با رنگ کردن آن‌ها سرگرم شود.
درست کردن کاردستی از دیگر کارهایی است که برای کودکان جذابیت دارد و از آن لذت می‌برند، کودکان در کنار ساخت کاردستی می‌توانند چیزهای زیادی یاد بگیرند.
شما می‌توانید با کمک کودکتان و با وسایلی مانند پارچه و چسب و کاموا و مقواهای رنگی شخصیت‌های کارتونی و عروسک بسازید و نمایش عروسکی شاد و خنده‌داری با این کاردستی‌تان راه بیندازید و در آن نکات تربیتی را نیز به کودک آموزش دهید.
- انجام ورزش و بازی‌های خانوادگی
کودکان برای رشد خود به تحرک و بازی نیاز دارند. تحرک رمز سلامت کودکان است. بازی‌های پرتحرک سبب تخلیه هیجانی و درنتیجه آرامش کودکان می‌شود.
برای اینکه اوقات فراغت کودکتان را پر کنید، ساعاتی را همراه کودکتان به تفریح و ورزش بپردازید مثلاً مبل‌هایتان را جمع کنید و لباس ورزشی بپوشید و کمی نرمش کنید و یا به یک پیاده‌روی خانوادگی بروید و یا با فرزندتان دوچرخه‌سواری کنید.
کودک برای رشد توانایی‌های شناختی و جسمانی خود به تحرک و فعالیت نیاز دارد. ورزش کردن باعث آزاد شدن انرژی هیجانی کودک می‌شود پس استرس و اضطرابش کم می‌شود و احتمال بروز رفتارهای ناهنجار کاهش پیدا می‌کند.
یکی از روش‌هایی که می‌تواند اوقات فراغت افراد جامعه را زیر پوشش قرار داده و بسیاری از ضعف‌ها و کمبودهای جسمانی و روانی را رفع و درمان کند، ورزش و تفریحات سالم است.
تربیت‌بدنی و ورزش گذشته از جبران ضعف‌ها و حفظ تندرستی افراد، آنان را برای زندگی، تلاش و اهداف مشترک آماده می‌سازد. این امر در ایجاد هماهنگی حرکت مشارکت نموده و به پیشگیری و تنظیم اضطراب و افسردگی کمک می‌کند.
پرداختن به فعالیت بدنی هدایت‌شده می‌تواند باعث پرورش سایر رفتارهای بهداشتی مثل پرهیز از سیگار، مواد مخدر و رفتارهای خشونت‌بار گردد و نیز کودکانی که فعالیت بدنی بیشتری دارند نتایج تحصیلی بالاتری نیز کسب کرده‌اند.
ورزش کردن در صورتی که به صورت مستمر ادامه پیدا کند به یادگیری کودکان هم کمک می‌کند با این حال اگر نگران دور شدن کودک از محیط درسی هستید بهتر است تمام زمان فراغت کودک صرف فعالیت جسمی نشود چون ممکن است با آغاز مدارس زمانی طول بکشد تا کودک خود را با محیط مدرسه سازگار کند.
می‌توانید روز تعطیلتان را به جای اینکه با دوستانتان به کوهنوردی روید با خانواده به یک کوهنوردی بروید و خاطرات زیبایی را در ذهن کودک خود ثبت کنید. این ورزش‌ها علاوه بر اینکه مفرح است، موجب تناسب اندام نیز می‌شود و شما می‌توانید با یک تیر دو نشان بزنید.
- ساده اما سرگرم‌کننده
از بازی‌های دوست‌داشتنی برای کودکان و بزرگ‌ترها که سبب پر شدن برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان می‌شود، بازی با حباب، درست کردن پازل، بازی اسم و فامیل، منچ و مارپله، انجام پانتومیم، خمیربازی، دوز، شطرنج، 20 سؤالی، دبرنا و … است که بسیار مفرح و سرگرم‌کننده می‌باشد و می‌تواند برای شما خاطراتی جالب رقم بزند.
این بازی‌ها برای تقویت قوای ذهنی و یادگیری تعاملات اجتماعی بسیار مناسب است. رفتن به فضای باز و کمک به کودک برای پرواز دادن بادبادک است.
حتی می‌توانید در محیط خانه و به صورت دسته‌جمعی نرمش و ورزش کنید یا به یک پیاده‌روی بروید. فعالیت‌های دسته‌جمعی با خانواده یا دوستان برای رشد شخصیت کودک و تعامل با دیگران کمک‌کننده است.
- تماشای برنامه‌ی کودک
هنگامی که کودک شما حوصله‌اش سر می‌رود می‌توانید برای پر کردن اوقات فراغت او چند فیلم کارتونی یا فیلم مناسب سن او تهیه کنید تا او در این زمان به تماشای کارتون و انیمیشن بپردازد.
شما می‌توانید به کودک خود اجازه انجام بازی کامپیوتری یا پلی‌استیشن را به‌اندازه نیم ساعت دهید اما نگذارید او به این کار عادت کند و بیش از نیم ساعت به بازی کامپیوتری اختصاص دهد.
داشتن مدیریت زمانی و برنامه‌ریزی برای بازی‌های کامپیوتری نه تنها مضر نیست بلکه می‌تواند مزایای زیادی در رشد ذهنی و یادگیری کودک داشته باشد. البته بعضی بچه‌ها ترجیح می‌دهند که تمام تابستان را در خانه پای کامپیوتر و پلی‌استیشن باشند، در این مواقع شما می‌توانید جدیت بیشتری اعمال کنید و از او بخواهید که فعالیت ورزشی هم داشته باشد.
چون در خانه نشستن و فقط بازی کردن باعث درون‌گرایی او می‌شود پس مهارت‌های ارتباطی در کودک شکل نمی‌گیرد و در نهایت باعث کاهش اعتمادبه‌نفس او می‌شود.
- کلاس‌های تابستانی
فرستادن کودک به کلاس‌های تابستانی یکی دیگر از راه‌های پر کردن اوقات فراغت است. اگر انتخاب کلاس‌ها درست انجام شود، می‌تواند موجب رشد استعدادها و جهت‌دهی مثبت به توانایی‌های کودک شود البته به‌شرط اینکه علاقه او در انتخاب نوع کلاس‌ها نادیده گرفته نشود به‌عنوان مثال یادگیری موسیقی آرامش‌بخش است و اضطراب و استرس را از کودک دور می‌کند.
توجه داشته باشید کلاس‌های تابستانی نباید موقعیتی مثل ایام تحصیلی را برای کودک تداعی کند و تمام‌وقت او را پر کند.
نقش پدران در اوقات فراغت کودکان
پدر و مادر باید در تربیت کودک همسو با یکدیگر باشند. بسیار مهم است که پدر نقش خودش را ایفا کند و زمانی را به دور از تمام مشغله‌های کاری با فرزند خود بگذراند؛ چون کودک باید فضای ارتباطی با پدر را تجربه نماید که مسلماً در شادکامی و رشد شخصیت کودک نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
روزهای تعطیل زمان مناسبی است که پدر و کودک زمان بیشتری برای با هم بودن داشته باشند، پدر با سرگرمی‌های ساده می‌تواند روحیه مشارکت را در کودک پرورش دهد و حس مسئولیت‌پذیری کودک را تقویت کند.
به عنوان مثال با همکاری کودک در فعالیت‌های خانه مانند رنگ کردن دیوارها، درست کردن کیک، هرس کردن گیاهان، شستن ماشین و … مشارکت داشته باشد.
نقش چند فرزندی در پر کردن اوقات فراغت کودکان
مسئله‌ای که ممکن است ذهن والدین را درگیر کند این است که داشتن یک فرزند دیگر در پر کردن برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان چقدر تأثیر دارد.
بدون شک داشتن خواهر یا برادر و بازی کردن با او نقش به سزایی در سرگرمی و تفریح کودک دارد. در نگاه اول ممکن است فکر کنید که داشتن یک فرزند دیگر مسئولیت شما را بیشتر می‌کند که فکر صحیحی است ولی در سال‌های آینده دوست و همدمی برای یکدیگر می‌شوند و در شکل‌گیری شخصیت و روابط اجتماعی کودکان نقش به سزایی خواهد داشت.
کمال‌گرایی والدین در پر کردن اوقات فراغت کودک
کودکی دورانی است که باید با شیطنت و بازی سپری شود، ممکن است شما بدون در نظر گرفتن سطح توانایی‌های فرزندتان او را در انواع کلاس‌های زبان، موسیقی، هنر و ورزش ثبت‌نام کنید در صورتی که انبوه این کلاس‌ها نه تنها باعث ایجاد لذت و شادمانی در کودک نمی‌شود بلکه باعث افزایش استرس، خستگی و افسردگی می‌شود.
متأسفانه برخی والدین به خاطر چشم رو هم چشمی و پز دادن استعدادهای کودک خود به اطرافیان، او را درگیر فعالیت‌ها و کلاس‌های زیادی می‌کنند.
ممکن است در ابتدا کودک به خوبی از پس این تکالیف بر بیاید ولی در درازمدت اثر منفی بر او خواهد داشت چون فشار زیادی بر او وارد می‌شود و زمینه بروز کمال‌گرایی و وسواس در کودک افزایش پیدا می‌کند.
گاهی والدین می‌خواهند آرزوهایی که خود در زندگی داشتند و به دلایل مختلف به آن‌ها نرسیدند از طریق بچه عملی و جبران کنند؛ مثلاً چون خودشان فرصتی برای تحصیل نداشتند بچه را تحت‌فشار می‌گذارند که فقط در زمینه درسی فعالیت داشته باشد و مانع فعالیت کودک در حوزه‌ای می‌شوند که خودش به آن علاقه دارد یا در آن زمینه استعداد دارد.
شاید کودک از علایق یا استعدادهای خود آگاهی نداشته باشد پس کشف استعدادها و توانایی کودک اهمیت دارد برای این منظور می‌توانید از خدمات مشاوره کودک برای انجام تست‌های استعدادیابی استفاده کنید.
روش درست برای پر کردن اوقات فراغت کودکان در تابستان چیست؟
برای پاسخ به سؤال پر کردن برنامه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در تابستان با دکتر زهرا شعرا روانشناس کودک و نوجوان به گفت‌وگو پرداخته شده است.
- برنامه‌ریزی کنید
والدین باید مثل معلمی که برای هر زنگ برنامه دارد، برای کودکشان برنامه داشته باشند. این برنامه‌ریزی باید شامل فعالیت‌های بازی و سرگرمی باشد؛ حتی اگر می‌خواهید به کودک آموزش هم دهید بهتر است در قالب بازی و سرگرمی باشد چراکه هر کاری که اجباری شود و بچه به‌سختی آن را انجام دهد، فایده نخواهد داشت.
دکتر شعرا می‌گوید: بچه‌ها در طول روز حق‌دارند دو ساعت تلویزیون نگاه کنند و بیشتر از آن تلویزیون نگاه کردن اشتباه است. همچنین کودکان حدود یک ساعت می‌تواند بازی‌های کامپیوتری انجام دهند و بیشتر از آن را والدین باید مدیریت کنند تا کودک در انجام بازی‌های رایانه‌ای افراط نکند.
قانون باید داشته باشید و به کودکتان بگویید صبح و بعدازظهر هرکدام نیم ساعت می‌توانی با کامپیوتر یا لب تاپ بازی کنی و بعد از آن باید آن‌ها را از دسترس کودک دور کنید.
این روانشناس کودک و نوجوان ادامه می‌دهد: باید آن‌قدر برای فرزندتان فعالیت‌های سرگرم‌کننده دیگری داشته باشید که خودش تلویزیون و کامپیوتر و لپ‌تاپ را رها کند.
با توجه به استعداد فرزندتان او را در تابستان در کلاس‌های هنری و ورزشی ثبت‌نام کنید؛ در هفته حداقل سه ساعت کلاس‌های ورزشی و دو ساعت کلاس‌های هنری برای کودکان لازم است.
دقت کنید که مهم نیست فرزندتان در این کلاس‌ها چقدر آموزش می‌بیند، اصل کلاس رفتن در ایام تابستان لذت بردن، خوش‌گذرانی، همراه شدن با هم‌سن و سالان و پر کردن اوقات فراغت برای کودکان است.
- با هم‌سن و سالان کودکتان رفت‌وآمد کنید
سعی کنید ارتباط فرزندتان با هم‌سن و سالانش را بیشتر کنید. اگر در بین اقوام و دوستان کسانی هستند که فرزند هم سن و سال کودک شما دارند، حتماً برنامه بگذارید و با یکدیگر به پارک یا سینما بروید یا آن‌ها را دعوت کنید تا زیر نظر خودتان با یکدیگر بازی کنند.
اگر به خانواده دوست فرزندتان اطمینان دارید و می‌دانید که بر روی بازی‌های کودک نظارت دارند، به فرزندتان اجازه دهید به منزل دوستش برود.
همچنین حتماً خودتان برای بچه‌ها برنامه بگذارید و یکی-دو ساعت در روز را باکیفیت (بدون موبایل، بدون نگاه کردن به تلویزیون، بدون حرف زدن با تلفن و فارغ از کار منزل) با کودکتان بازی‌های فکری و هیجان‌انگیز انجام دهید.
- فرزندتان را با طبیعت آشنا کنید
لمس طبیعت می‌تواند مراحل و مراتب مختلفی داشته باشد. می‌توانید در تابستان برنامه‌های متنوعی مثل بازدید از موزه‌ها، رفتن به کوه و پارک، رفتن به پیک‌نیک و روستای اطراف شهر را تدارک ببینید.
دکتر شعرا می‌گوید: اجازه دهید کودک شما سنگ، درخت، چشمه، کوه و بیابان را لمس کند. همچنین مسافرت رفتن می‌تواند تجربیات زیادی ازجمله صبر، تفریح، درک موقعیت‌های سخت و … را به کودکان آموزش دهد.
- کتاب خواندن فراموش نشود
یکی از نکات خیلی مهم، تأکید بر کتاب‌خوانی کودکان است. اگر فرزندتان کوچک است خودتان برایش کتاب بخوانید؛ اگر توانایی خواندن و نوشتن دارد زمانی را اختصاص دهید تا برایتان کتاب بخواند.
دکتر شعرا می‌گوید: قرار نیست بچه‌ها در تابستان درس بخوانند اما برای آنکه از کتاب دور نشوند حتماً برنامه کتاب‌خوانی را به اوقات فراغت آن‌ها اضافه کنید. می‌توانید یکسری رقابت‌هایی را بین دوستانشان ایجاد کنید تا کتاب‌ها را به اشتراک بگذارند و با یکدیگر به کتابخانه بروند.
- زمانی را به آموزش دروس ضعیف اختصاص دهید
بعضی از بچه‌ها در طول سال تحصیلی در درسی به مشکل برمی‌خورند مثلاً ریاضی‌شان ضعیف بوده و این باعث شده بر روی دروس دیگر هم تأثیر بگذارد و نسبت به مدرسه و معلم و درس زده شوند.
دکتر شعرا دراین‌باره می‌گوید: تابستان زمان خوبی است تا ساعات اندکی را با کودک به آموزش دروس ضعیف اختصاص دهید؛ دقت کنید آموزش باید به‌صورت بازی و سرگرمی باشد نه به‌صورت مشق نوشتن، اجبار کردن و تست زدن. مثلاً به‌صورت بازی جمع، تفریق، تقسیم، ضرب، دو رقمی و … را کار کنید. هرگز دروس سال بعد را به کودکتان آموزش ندهید، اجازه دهید بچه‌ها اولین تجربیات آموزشی‌شان را در کلاس یاد بگیرند تا هم لذت ببرند و هم انگیزه‌ای برای گوش دادن و یادگیری سر کلاس داشته باشند زیرا کودکان زمانی که درسی را بلد هستند، توجه کافی نخواهند داشت.
چند راهکار خوب برای ثمربخشی ایام فراغت تابستان
- قبل از هر چیز تلاشتان بر آن باشد که تابستان ایامی خوش و به یادماندنی برای فرزندانتان باشد.
- طوری برنامه‌ریزی کنید که حداقل یک یا دو سفر کوتاه‌مدت با کودکانتان داشته باشید.
- از فرزندانتان نظرخواهی کنید که در ایام تابستان چه کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی را دوست دارد طی کند.
- سعی کنید شرکت و گذراندن کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی تابستانه برای کودکانتان لذت‌بخش و همراه با اشتیاق باشد. به والدین توصیه می‌گردد هیچ‌گاه نام دوره‌های تابستانه را کلاس نگذارید، بهتر است آن‌ها را فعالیت‌های تابستانه یا اردوهای یادگیری و… بگذارید.
- توصیه می‌گردد هر فعالیت ورزشی را که فرزندتان دوست دارد، انجام دهد. اگر در روستاها زندگی می‌کنید نقش بازی‌های محلی و سنتی را در تخلیه و تعادل انرژی زائد کودکتان از یاد نبرید.
- اگر کودکانتان در ایام تابستان به یک فعالیت هنری و شغلی پرداخته است به منظور تقویت انگیزه و استمرار در فعالیت سعی کنید محصولات فعالیت او را بخرید و به افراد فامیل نزدیک هم توصیه کنید که این کار را بکنند.
- طوری محیط و موقعیت را برای کودکانتان آماده نمایید که کتاب‌هایی را که برای آن‌ها خریداری نموده‌اید و تاکنون موفق به خواندن آن‌ها نشده‌اند، تابستان بهترین زمان مطالعه این‌گونه کتاب‌ها می‌باشد.
- هرگز به علت مشکلات اقتصادی و مالی خویش، فرزندانتان را (به‌ویژه کودکان زیر 12 سال) را به‌منظور حرفه‌آموزی در کارخانه‌ها و کارگاه‌های غیربهداشتی نگمارید و یا آن‌ها را به کارهای سخت وادار نکنید چرا که زیانش بیشتر از مقدار درآمد حاصل از این نوع کارها می‌باشد.
- به والدین توصیه می‌شود که به‌منظور آشنایی کودکان با انواع مشاغل و یادگیری غیرمستقیم آداب فروشندگی یا همکاری و تعامل در محیط کار هرچند مدت فرزندانتان را به محل کار ببرید البته در این مورد حفظ موارد امنیتی و بهداشتی و اخلاقی باید مورد توجه قرار گیرد.
- اولیاء این مسئله را مدنظر بگیرند به فرزندان بیاموزند به جای اینکه وقت خود را به تماشای زیاد رایانه و تلویزیون بگذرانند که هم ضرر جسمی دارد و هم ضرر روحی، در انجام کارهای منزل و بیرون از آن مشارکت داشته باشند که می‌تواند حس مسئولیت‌پذیری را در آن‌ها تقویت کند.
در پایان لازم به ذکر است که پدر و مادر و مربیان الگوهای اصلی یادگیری کودکان به شمار می‌روند اگر آنان در خانواده و مراکز آموزشی فعالیت‌های مناسبی برای اوقات فراغت خود داشته باشند کودکان نیز از آن‌ها می‌آموزند پس الگوی شایسته‌ای برای آنان باشیم.
